بازشناسی مفهوم مرجعیت علمی در ایران
در جهان پر شتاب امروز موضوع پیشرفت در علم و فناوری یکی از جنگ های پنهان کشورهاست ذیل همین موضوع است که مفهوم «مرجعیت علمی» شکل گرفته است در این گزارش تلاش شده مبتنی بر اسناد بالادستی از یک سو و از سوی دیگر پژوهش هایی که در این باره انجام شده است به واکاوی اهمیت موضوع بپردازیم.
به گزارش خبرگزاری اوبیکو آشکارا جهان امروز از ویژگی های خاصی برخوردار است؛ تغییرات پرشتاب جابه جایی شدید در قدرت رقابت روزافزون و پیشرفت های سریع علمی و فناوری از ویژگی های بارز آن به شمار می رود.
به عقیده بسیاری از دانشمندان آینده جهان از آن ملت هایی است که در تولید علم و محصولات و خدمات مبتنی بر آن پیشرو بوده و از سایرین پیشی می گیرند. تغییر جایگاه کشور ها در تولید و به کارگیری علم در جهان آینده های متفاوتی را پیش روی آن ها قرار می دهد.
در بین موضوعات و مفاهیم مرتبط با رشد علمی کشورها «مرجعیت علمی» یکی از سیاست های کلانی است که مورد توجه سیاستگذاران کشور ما بوده و در اسناد بالادستی حوزه علم و فناوری نیز مورد تأکید قرار گرفته است. بر این اساس ضروری است که ساختارها و راهبردهای آن همواره مورد واکاوی و بازخوانی قرار بگیرد.
در بین موضوعات و مفاهیم مرتبط با رشد علمی کشورها «مرجعیت علمی» یکی از سیاست های کلانی است که مورد توجه سیاستگذاران کشور ما بوده و در اسناد بالادستی حوزه علم و فناوری نیز مورد تأکید قرار گرفته است
مرجعیت علمی؛ سرآمد شدن و حل مسائل کشور
«مرجعیت علمی» برای اولین بار در سال ۱۳۸۴ توسط مقام معظم رهبری در دیدار با دانشجویان دانشگاه امام صادق (ع) در روز عید غدیر مطرح شد.
این مفهوم اگرچه در نگاه نخست به نظر می رسد واژ ه ای است که همه از آن مفهوم واحدی در ذهن دارند اما در حقیقت هر کسی جنبه یا بخشی از آن را درک کرده در صورت اراده به اقدام مبتنی بر همان عمل خواهد کرد.
از دیدگاه رهبر انقلاب هدف پژوهش قاعدتاً دو چیز است: «یکی رسیدن به مرجعیّت علمی و حضور در جمع سرآمدان علم و فنّاوری دوّم حلّ مسائل کنونی و آینده ی کشور. اینها با هم منافات هم ندارد؛ شنیده ام بعضی می گویند «چطور [منافات ندارد]؟ این هدف درست است یا آن هدف؟» هر دو هدف درست است. پژوهش بایستی هم برای رسیدن به اوج قلّه ی علم و ایجاد مرجعیّت علمی باشد -که ما در آینده حتماً باید به این نقطه برسیم که مرجع علمی در دنیا به حساب بیاییم- هم باید برای حلّ مسائل جاری کشور باشد».
به طورکلی شناخت برخی از مفاهیم مثل «مرجعیت علمی» کاری سهل و ممتنع است و آشکار نمودن جنبه های مختلف این واژه از پیچیدگی خاصی برخوردار است. برای درک درست اینگونه مفاهیم باید ابتدا دید چه مفاهیم دیگری زیر بنای آن را تشکیل می دهد و برای مفهوم مورد نظر تعریفی تحلیلی انجام دهیم.
مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی با انتشار کتاب اول با عنوان: «مرجعیت علمی مفاهیم- واژگان و تعاریف» تلاش کرد تا پس از ارائه تعریف تحلیلی از مرجعیت علمی زیر سازه ها و ویژگی های تعریفی مرجعیت علمی را مرتب نموده و مراتب و مراحل آن را تبیین کند. این پژوهش با انجام مطالعات متعدد و منسجم تلاش کرده ابهامات و همپوشانی این واژه با واژه های متناظرش را مرتفع سازد.
در واقع بر اساس همین مسئله ناهمگونی برداشت ها موضوع شفاف سازی آن بسیار مهم است. شفاف سازی موضوع بیشتر ازهر چیز دیگری می تواند هم کمک کند که مسیر اشتباه را در پیش نگیریم و هم کمک خواهد کرد تا ساختار ها و ایده های مرتبط با موضوع را از نو بازیابیم.
چیستی علم و دانش
برای تبیین دقیق موضوع لازم است ابتدا به واکاوی مفهوم چیستی علم پرداخته شود. واژه علم در جامعه معانی بسیار متنوع و طیف گوناگونی از مفاهیم را در خود دارد. با مراجعه به تعاریف نیز این گونه گونی از میان نمی رود؛ اما با نگاهی تحلیلی می توان دریافت علم یکبار در معنای وسیع دانایی بکار برده می شود.
این علم حاصل به کارگیری تمامی قوای انسانی در پاسخ به پرسش های اوست. روش دستیابی به علم آنچنان در اعتباربخشی به آن پررنگ نمی نماید بلکه توجیه صدق آن منجر به پذیرش گزاره یا پذیرش اعتبار آن مبتنی بر قدرت اعتبارکننده «علم نامیده شدن» را تبیین می کند.
در مقابل علم به این معنا که گاه آن را معرفت یا دانش نیز می خوانیم نادانی و جهل قرار دارد؛ لفظ «نالج» در زبان انگلیسی مترادف با همین علم است که شامل انواع آگاهی حضوری حصولی تصور تصدیق ناظر به واقع اعتباری نظاممند یا نامنظم می شود.
مشاهده و تجربه نظام یافته واقعیت طبیعی قوانینی اثبات شده و جهان شمول پدید می آورد که به آن علم می گویند
در اینجا علم متناظر با دانایی و هرچه غیر علمی نادانی است در جایی دیگر دانایی حاصل از روشی خاص نام علم به خود می گیرد؛ این روش روش تجربی است. مشاهده و تجربه نظام یافته واقعیت طبیعی قوانینی اثبات شده و جهان شمول پدید می آورد که به آن علم می گویند. واژه «ساینس» حکایت از همین معنا دارد.
در واقع مفهوم پردازی گفتمان سازی واندیشه به این حوزه یاری می رساند؛ به این دلیل که مفاهیم واحد های اولیه تفکر در یک موضوع هستند. برخی از این مفاهیم و مربط آن با مقوله محوری در شکل زیر آمده است؛ چارچوب مفهومی مرجعیت علمی در نگاهی جامع در شکل پایین ارائه می شود.
چارچوب مفهومی مرجعیت علمی
اهداف مشترک در زمینه کلان سیاست مرجعیت علمی
بر اساس تحلیل های صورت گرفته اهداف مشترک در زمینه کلان سیاست مرجعیت علمی در اسناد بالادستی عبارت اند از:
- دست یابی به جایگاه اول علم و فناوری در سطح منطقه و جهان اسلام
- احراز جایگاه برجسته علمی و الهام بخش در جهان اسلام و دنیا
- دست یابی به علوم و فناوری های نوین و محصولات دانش بنیان
- همکاری در حوزه های علوم و فناوری با مراکز معتبربین المللی
- تولید علم و توسعه نوآوری و نظریه پردازی و گسترش مرز های دانش
- گسترش همکاری و تعاملات فعال بین المللی و تعامل سازنده و مؤثر با حوزه علم و فناوری سایر کشور ها
- حمایت از محصولات نوآورانه و ارتقای مشارکت فعالان اقتصادی در زنجیره تولید بین المللی
دست یابی به جایگاه اول علم و فناوری در سطح منطقه
اهداف ذکرشده در اسناد فرادستی کشور حاکی از اهمیت و جایگاه این مفهوم است؛ «دست یابی به جایگاه اول علم و فناوری در سطح منطقه» هدفی است که در متن اسناد توسعه ای کشور مورد توجه بوده است. پیشرفت کشور در تمام ابعاد به ویژه علم و فناوری ناظر بر دو مؤلفه است:
- تأثیر پیشرفت علم و فناوری در زندگی مردم و بهبود شرایط اقتصادی و سیاسی کشور
- کسب جایگاه برتر کشور نسبت به سایر کشور های منطقه و جهان.
از این رو پیگیری مسیر تحقق مرجعیت علمی و فناوری شرط و زمینه مقدماتی الزم برای ایجاد جامعه آرمانی مطلوب مقتدر و دارای سطح مناسبی از امنیت ملی را فراهم می کند.
از سوی دیگر تمرکز دقیق و برنامه ریزی در جهت تحقق آنها زمینه ساز دستیابی به جایگاه مطلوب در حوزه علم و فناوری در مقیاس بین المللی خواهد بود. این راهبرد ها از این قرارند:
- ارتقای سطح مطلوب تولید علم
- ارتقای بهره وری منابع انسانی مؤسسات علمی و پژوهشی
- استفاده از حداکثر ظرفیت و تجارب نخبگان و دانشمندان در زمینه آموزش و پژوهش
- ساماندهی و تقویت نظام های نظارت ارزیابی اعتبارسنجی و رتبه بندی در حوزه های علم و فناوری
- افزایش بودجه تحقیق و پژوهش
- تقویت عزم ملی و افزایش درک اجتماعی نسبت به اهمیت توسعه علم و فناوری
- حمایت مادی و معنوی از نخبگان و نوآوران و فعالیت های عرصه علم و فناوری
- ایجاد قطب های علمی و توسعه مراکز تعالی پژوهش.
در یک جمع بندی کلی موضوعاتی چون پذیرفته شدن در جامعه علمی بین المللی تمرکز و ممارست در حوزه تخصصی توجه به حوزه های میان رشته ای و همکاری در شبکه های علمی انتشارات باکیفیت و رعایت اخلاق پژوهش و دغدغه مندی پژوهشگر برای حل مسائل جامعه صنعت و دولت از مهمترین ویژگی های مرجعیت در علم هستند.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "بازشناسی مفهوم مرجعیت علمی در ایران" هستید؟ با کلیک بر روی اقتصادی، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "بازشناسی مفهوم مرجعیت علمی در ایران"، کلیک کنید.