تغذیه در شیردهی، رابط سلامت مادر و شیرخوار

زهرا باقری در گفت‌وگو با اوبیکو با اشاره به برگزاری هفته جهانی شیر مادر از اول آگوست و اهمیت تغذیه مادران در دوران شیردهی اظهار کرد: تداوم تغذیه با شیر مادر مستلزم مصرف مواد مغذی و مقوی توسط مادر است. تغذیه مناسب مادر در این دوران علاوه بر تامین نیازهای تغذیه‌ای نوزاد از جمله مواد معدنی و ویتامین‌ها، برای حفظ بنیه، سلامت و اعتماد به نفس مادر و نیز حفظ و نگهداری ذخایر بدن مادر ضروری است.

وی افزود: تغذیه با شیر مادر همچنین موجب بهبود سطح ایمنی بدن شیرخوار در برابر ابتلا به انواع عفونت‌های حاد تنفسی، اسهال و نیز بازگشت وزن مادر به قبل از بارداری می‌شود.

کارشناس ارشد تغذیه گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان گفت: حجم شیر مادر رابطه مستقیم با تکرر شیردهی دارد. تغذیه مکرر نوزاد با شیر مادر سبب می‌شود شیر بیشتری تولید شود. با شروع مصرف غذاهای کمکی و کاهش دفعات شیردهی، حجم شیر تولید شده نیز کاهش می‌یابد در نتیجه نیاز افزایش یافته مادر به مواد مغذی نیز تعدیل می‌شود.

وی بیان کرد: نیاز مادر شیرده به کالری حدود ۵۰۰ کیلو کالری بیش از دوران قبل از بارداری است. برای تامین این مقدار کالری علاوه بر مواد غذایی مقوی، از چربی‌های ذخیره شده در بدن مادر در دوران بارداری نیز استفاده می‌شود. ذخایر چربی در بدن مادر که در دوره بارداری ذخیره شده است، ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوکالری از انرژی مورد نیاز برای تولید شیر را فراهم می‌کند.

کاهش تولید شیر، پیامد دریافت ناکافی کالری

باقری با بیان اینکه دریافت کالری ناکافی سبب کاهش تولید شیر می‌شود، گفت: همچنین هر چند تولید شیر مادر به مقدار مایعات مصرفی مادر بستگی ندارد و مصرف مایعات سبب افزایش تولید شیر نمی‌شود اما برای پیشگیری از کم‌آبی بدن، مادران شیرده باید به مقدار کافی مایعات بنوشند.

وی افزود: مادان شیرده باید روزانه حدود هشت تا ۱۰ لیوان مایعات شامل شیر، دوغ کم نمک و بدون گاز، چای و آب میوه  طبیعی بنوشند و حتی مواد غذایی آب‌دار مانند انواع آش و سوپ و انواع خورش‌ها را میل کنند.

کارشناس ارشد تغذیه گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان گفت: مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند چای غلیظ، قهوه، کوکاکولا و … باید کاهش یابد زیرا مصرف این مواد ممکن است سبب تحریک‌پذیری، بی‌اشتهایی و کم‌خوابی شیرخوار شود. همچنین از نوشیدن الکل باید خودداری کرد.

وی افزود: غذای مادر شیرده باید حاوی اندازه‌های کافی از شش گروه غذایی اصلی شامل نان و غلات به میزان هفت تا ۱۱ واحد، میوه‌ها چهار تا پنج  واحد، سبزی‌ها سه تا چهار واحد، گوشت و تخم مرغ دو واحد، حبوبات و مغزدانه‌ها یک واحد و شیر و فرآورده‌های آن سه تا چهار واحد باشد تا از دریافت ویتامین و املاح معدنی به میزان کافی اطمینان حاصل شود.

باقری عنوان کرد: مقدار ویتامین موجود در شیر مادر، انعکاسی از مقدار ویتامین مصرفی مادر است. میزان ویتامین D شیر مادر هم به میزان قرار گرفتن او در معرض نور مستقیم خورشید وابسته است.

وی بیان کرد: وجود مواد معدنی مانند کلسیم، آهن، روی، مس، فسفر و ید در تغذیه مادر شیرده ضروری است. با این حال برخی از مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر، آهن و روی، بدون توجه به دریافت غذا، می‌تواند از ذخایر بدن مادر به شیر وارد شوند، اما وجود برخی مواد معدنی مانند ید در شیر مادر ارتباط مستقیمی با تغذیه او دارد.

ادامه مصرف قرص آهن تا سه ماه بعد از زایمان

کارشناس ارشد تغذیه گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان با تاکید بر لزوم ادامه مصرف قرص آهن تا سه ماه بعد از زایمان گفت: در هر حال تغذیه مناسب مادر شیرده برای تامین انواع مواد معدنی ضروری مخصوصا کلسیم، آهن و ید برای سلامتی مادر و شیرخوار ضروری است. توصیه می‌شود مادران شیرده مانند دوران بارداری از منابع کلسیم و سایر مواد معدنی و همچنین از نمک یددار تصفیه‌شده به مقدار کم و با شرایط نگهداری مناسب استفاده کنند. یعنی با نگهداری نمک یددار در ظرف در بسته و دور از نور، ید موجود در نمک را حفظ کنند. همچنین توصیه می‌شود برای پایدار ماندن ید در غذاها، نمک در پایان پخت، به غذا اضافه شود.

تاثیر برخی غذاها بر طعم شیر مادر

وی بیان کرد: همچنین مصرف برخی غذاها مانند سیر، انواع کلم، پیاز، مارچوبه و تربچه و یا غذاهای پرادویه و پرچاشنی ممکن است روی طعم شیر اثر بگذارد و تغییر ناگهانی طعم شیر سبب تمایل نداشتن شیرخوار به شیر خوردن شود.

باقری گفت: با توجه به تاثیر برخی مواد غذایی بر طعم شیر، در صورتی که شیرخوار از شیر خوردن امتناع می‌کند بهتر است مادران از مصرف این مواد خودداری یا مصرف آن را محدود کنند.

شیوه کاهش وزن بعد از زایمان

وی عنوان کرد: کاهش وزن بعد از زایمان باید تدریجی باشد تا بر مقدار شیر مادر تاثیر نگذارد. باید توجه شود خود شیردهی سبب کاهش تدریجی وزن مادر می‌شود، با این شرط که مواد مغذی لازم با مصرف مواد غذایی مناسب و کافی برای مادر تامین شود.

کارشناس ارشد تغذیه گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان گفت: کاهش وزن دوران شیردهی باید بیشتر از کم‌خوری و محدود کردن رژیم غذایی، متکی بر افزایش تحرک و انجام فعالیت‌های بدنی باشد. وزن‌گیری مناسب شیرخوار در طول دوران شیرخوارگی به خصوص شش ماه اول نشان‌دهنده کافی بودن مقدار شیر مادر است و مادر با اطمینان از کافی بودن شیر خود می‌تواند کمتر از ۴۵۰ گرم در هفته کاهش وزن داشته باشد.

وی افزود: زنان شیرده دارای اضافه وزن می‌توانند با کاهش مصرف غذاهای سرشار از چربی و قندهای ساده، حدود ۵۰۰ کیلوکالری از انرژی دریافتی را کاهش دهند اما باید غذاهای سرشار از کلسیم، سبزی‌ها و میوه‌ها را بیشتر مصرف کنند.

باقری گفت: تولید شیر در مادران مبتلا به سوءتغذیه شدید ممکن است از سایر مادران کمتر باشد. در این مورد و مواردی که BMI (شاخص توده بدنی) کمتر از ۱۸.۵ است مادران باید انرژی دریافتی روزانه خود را تا ۷۵۰ کیلوکالری افزایش دهند. در این خصوص استفاده ازتوصیه‌های تغذیه‌ای مناسب برای زنان باردار کم وزن با BMI کمتر از ۱۸.۵ به منظور بهبود وضعیت سلامت مادر شیرده و افزایش تولید شیر مادر پیشنهاد می‌شود.

وی افزود: مادر شیرده حتی اگر مبتلا به سوءتغذیه باشد، می‌تواند شیر تولید کند اما باید توجه داشت که در چنین شرایطی ذخایر غذایی بدن مادر صرف تولید شیر می‌شود و در نتیجه مادر به دلیل تخلیه ذخایر بدنی خود و احساس ضعف، خستگی و بی‌حوصلگی توان مراقبت از کودک را نخواهد داشت. بنابراین تغذیه مناسب مادر در دوره شیردهی برای پیشگیری از سوءتغذیه او که هم سلامت خودش را به خطر می‌اندازد و هم در مراقبت از کودک اختلال ایجاد می‌کند حائز اهمیت است.

کارشناس ارشد تغذیه گروه بهبود تغذیه مرکز بهداشت خوزستان گفت: در صورت تغذیه نادرست و ناکافی در دوران شیردهی، مادر بیش از شیرخوار متضرر می‌شود و با عوارضی مانند پوکی استخوان، مشکلات دندانی، کم خونی و … مواجه خواهد شد.

وی بیان کرد: بعضی از شیرخواران ممکن است غذاهایی که مادر مصرف کرده و وارد شیر او شده است را تحمل نکنند. به عنوان مثال، مصرف سیر، پیاز و یا حبوبات توسط مادر ممکن است موجب دردهای شکمی و یا تولید قولنج و گریه غیرقابل کنترل در شیرخوار شود. همچنین کلم، شلغم و یا میوه‌هایی مانند زردآلو، آلو، هلو، هندوانه و بعضی سبزی‌ها در صورتی که زیاد مصرف شوند ممکن است موجب نفخ و دردهای شکمی در شیرخوار شوند بنابراین مادر باید دقت کند در صورتی که در ۲۴ ساعت پس از خوردن این مواد غذایی، شیرخوار دچار نفخ و دل‌درد می‌شود از مصرف آن‌ها خودداری کند.

باقری گفت: به طور  کلی مادر شیرده هر غذایی را که میل دارد می‌تواند مصرف کند مگر اینکه حس کند شیرخوارش پس از خوردن آن غذا توسط مادر دچار دردهای شکمی می‌شود.

پایان خبر اوبیکو