تقویت اقتصاد پایدار از رویکردهای صنعت نفت ایران در حوزه مسئولیت اجتماعی

به گزارش اوبیکو در چهارمین پیش نشست همایش ملی «تجارب مسئولیت اجتماعی در ایران» با موضوع «مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت» بابک دارابی مشاور اجتماعی وزیر نفت با موضوع رویکردهای کلان مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت ایران هوشنگ فضلی کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با موضوع گزارش پایداری در صنعت نفت محسن انصاری کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با موضوع نظام نامه مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت و احمد ملاکی کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با موضوع «مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت» به ارائه مهم ترین برنامه ها و اقدامات مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت اشاره کردند.

بابک دارابی با بیان این که در ارتباط با بحث ایفای مسئولیت های اجتماعی این موضوع یک فعل خودخواسته برای انجام کارهای ضروری در محیط و جوامع پیرامونی خود است گفت: این موضوع سبب می شود فضای ایجادشده در محیط پیرامونی مان در مسیر تعامل قرار بگیرد.

وی ادامه داد: گفتمان جهانی و بین المللی درباره مسئولیت اجتماعی در مسیر رشد و نمو  پروژه ها و در چارچوب توسعه پایدار مناطق پیرامونی است و آن چه اهمیت دارد آن است که پروژه ها و فعالیت های مرتبط با حوزه مسئولیت اجتماعی در جهت رشد و شکوفایی محیط پیرامونی و در راستای توسعه پایدار باشد.

رویکرد جهانی مسئولیت اجتماعی تحقق توسعه پایدار

مشاور اجتماعی وزیر نفت با بیان اینکه مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت از ابتدا تاکنون در مقطعی برای خانواده های صنعت نفت دیده می شد و سپس به جامعه پیرامونی هم تسری یافت خاطرنشان کرد: در رویکرد جدید جهانی تحقق مسئولیت اجتماعی باید در راستای توسعه پایدار باشد.

دارابی با اشاره به وجود چالش های متعدد در حوزه صنعت نفت و بسیاری دیگر از صنایع در بخش مسئولیت اجتماعی دیدگاه همه شرکت ها اعم از دولتی خصوصی و … را نسبت به مسئولیت اجتماعی فعالیت خیریه ای و عام المنفعه ای دانست و گفت: برخی آن را هزینه ای بر دوش شرکت ها می دانند و چون هزینه هایی که باید رویت شود اتفاق نمی افتد عملاً گزارش های روشن و شفافی در این حوزه دیده نمی شود.

وی با بیان این که رویکرد صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی در مرحله نخست غربالگری نیازمندی ها از طریق برنامه ها یا آمایش سرزمین و یا برنامه توسعه پایدار استان است افزود: پس از غربالگری پتانسیل های محلی برای امکان سنجی اجرای پروژه ها شناسایی می شود که البته توانمندسازی و تسهیل سازی آن از دیگر موضوعات مهم صنعت نفت و شرکت های نفتی است.

مشاور اجتماعی وزیر نفت تقویت اقتصاد پایدار را از دیگر رویکردهای صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی دانست و خاطرنشان کرد: شرکت نفت از شرکت های پیشران اقتصادی است که باید به این امر توجه ویژه ای داشته باشد که در صورت حضور نداشتن و یا حتی در صورت حضور این پروژه ها بتواند به اقتصاد پایدار منطقه کمک کند.

توانمندسازی جامعه­ محلی رویکرد صنعت نفت به مسئولیت اجتماعی

دارابی دومین رویکرد صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی را کمک به ایجاد توانمندسازی افراد منطقه برای اجرای پروژه های بسیار مهم دانست و تصریح کرد: بدین ترتیب می توانیم از ظرفیت های منطقه استفاده بهینه ای داشته باشیم. در این راستا نظام نامه مسئولیت اجتماعی در صنعت و وزارت نفت دیده شده و این نظام نامه مبتنی بر استانداردهای بین المللی تدوین شده است و در سال ۱۴۰۲ رویکرد این نظام نامه به سمت عملیاتی و اجرایی شدن تغییر کرد.

وی ادامه داد: در نظام نامه جدید عنوان شده است که همه شرکت ها باید در آن منطقه حساب باز کنند و همه گزارش های مالی باید در محل اجرای پروژه انجام شود. خلق ارزش از دیگر موارد مورد اشاره در این نظام نامه بود که تأئید و ابلاغ شد.

مشاور اجتماعی وزیر نفت رویکرد جدید صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی در چند ماه اخیر را رویکرد مطلوبی دانست که می تواند مبتنی بر شناخت و برنامه ریزی به همراه مداخلات اجتماع محور در انجام پروژه ها و تصمیم گیری ها در رسیدن به اهداف موثر باشد.

دارابی مداخله افراد شرکت ها و دستگاه های مرتبط با موضوع توسعه آن منطقه را ضروری برشمرد و افزود: از این رو از ۳ سال گذشته تاکنون رویکرد صنعت نفت این بوده است که با همکاری دستگاه های اجرایی ذی ربط و همکاری مردم درباره منطقه تصمیم سازی شود.

وی با بیان این که در حوزه مسئولیت اجتماعی صنعت نفت افزون بر وجود نظام نامه مصوبات دولت هم به شرکت ها ابلاغ می شود گفت: در خصوص درخواست های دیگری نظیر درخواست مردم مسئولان استانی و نمایندگان مجلس ابتدا این درخواست­ها در کارگروهی غربالگری می شود و براساس نیازسنجی و به علت منابع اعتباری محدود پروژه ها براساس اولویت مناطق نفت و گازخیز تعریف می شود که البته همه این موارد در شورای برنامه ریزی استان تصویب و نهایی می شود.

تأکید بر ضرورت تعریف پروژه ها در راستای توسعه پایدار استان ها

مشاور اجتماعی وزیر نفت با بیان این که در هر صورت باید این پروژه ها در راستای توسعه پایدار استان تعریف شود خاطرنشان کرد: بدین ترتیب هیچ پروژه ای براساس میل اشخاص و یا نیاز گروه­ های خاص و یا فشار مسئولان تعریف نمی شود. در تعریف پروژه باید تأثیرات محیط زیستی و پیامدهای اجتماعی آن دیده شود.

دارابی با اشاره به وجود قانون «استفاده متوازن از امکانات کشور برای مناطق کمتر توسعه یافته» در شرکت ملی نفت گفت: در آن قانون سرفصل ها و قوانین بالادستی هم وجود دارد که همه شرکت ها ملزم به استفاده از آن هستند.

وی درباره میزان هزینه کرد صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی هم توضیح داد که ما با بیش از ۹۰۰۰ پروژه تنها ۲ پروژه جاری داریم که یکی مربوط به توانمندسازی دانش آموزان و دبیران و دیگری توانمندسازی دانش آموختگان فنی و حرفه ای است. بقیه پروژه ها سرمایه ای کارآفرینی و اشتغال زایی است.

مشاور اجتماعی وزیر نفت با بیان این که همه پروژه ها در صنعت نفت قابل رصد هستند تصریح کرد: ۴۰ همتی که صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی هزینه کرده است بخشی مربوط به مصوبات دولت برخی هم براساس مصوبات شورای برنامه ریزی استان بوده است. استفاده از ظرفیت و هم افزایی با دستگاه های اجرایی بهترین شیوه برای اجرا و ابلاغ پروژه به دستگاه های اجرایی است.

دارابی با بیان این که برای همه سرفصل هایی که ۴۰ همت اعتبار صرف آن­ها شده مصوباتی وجود دارد گفت: ۷۳ درصد این هزینه ها در حوزه ورزش راه های مواصلاتی آموزش و پرورش بهداشت وزارت علوم بنیاد مسکن حوزه گردشگری و میراث فرهنگی وزارت جهاد کشاورزی و منابع طبیعی بهزیستی کمیته امداد انتقال خون هلال احمر و … بوده است.

وی افزود: آن چه تخصیص داده می شود براساس میزان پیشرفت فیزیکی پروژه هاست و طی این ۳ سال ۱۲ همت اعتبار برای تکمیل و بهره برداری ۴۰۰۰ پروژه هزینه شده است. چارچوب اصلی انجام مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت همواره مبتنی بر دیدگاه ما به عنوان دستگاه متولی امر و تصمیمات شورای برنامه ریزی استان بوده است. 

آغاز مطالعات اجتماعی در منطقه عسلویه

در ادامه این پیش نشست احمد ملاکی کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با بیان این که ما در صنعت نفت به دنبال یک بازنگری هستیم گفت: این بازنگری باید در جهت حرکت به سمت آینده مشترک باشد که در این راستا انجام کارهای ملموس و عینی در مناطق ضروری است.

وی با بیان این که در سال های پس از پیروزی انقلاب به علت ۸ سال جنگ تحمیلی پروژه های توسعه ای چندانی نداشتیم گفت: در اواخر دهه ۶۰ پروژه عسلویه تعریف شد اما در دهه های بعد پروژه های متعددی در اقصی نقاط کشور در حوزه نفت گاز و پتروشیمی شکل گرفت. از میان همه این پروژه ها پروژه عسلویه با ایده وجود میدان مشترک با سرعت بیشتری پیش رفت و در عمل شاهد مشکلات عدیده ای در آن منطقه بودیم.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با اشاره به آغاز مطالعات اجتماعی در منطقه عسلویه در سال های ۸۱ و ۸۲ افزود: این مطالعات تحت عنوان «انطباق پویا و عام جوامع محلی با صنعت نفت» توسط دکتر ابراهیم پور انجام شد. پس از آن دکتر طالبیان به کمک انجمن جامعه شناسی ایران مطالعات گسترده ای را در منطقه عسلویه آغاز کرد که شامل ۱۰ بخش بود. سپس دکتر فاضلی آن مطالعات را ادامه داد و به دنبال آن مطالعات اجتماعی و ارزیابی اجتماعی در دیگر بخش های صنعت نفت نظیر ارزیابی اجتماعی در خارک بهرگان و دو تا سه منطقه نفت خیز دیگر انجام شد.

ملاکی با بیان این که نتایج مطالعات حاکی از آن بود که ما تا آن زمان  به تأثیرات منفی عملکردمان در مناطق نفت خیز بی توجه بوده ایم تصریح کرد: به علت تأثیرات فعالیت در مناطق نفت خیز در اوایل دولت یازدهم دستوری مبنی بر حرکت به سمت ارزیابی و مطالعات اجتماعی مناطق میزبان صنعت نفت داده شد و برای نخستین بار حکم مشاور اجتماعی وزیر نفت برای دکتر طالبیان صادر شد.

وی با بیان این که پس از آن مطالعات اجتماعی در صنعت نفت جدی تر و ساختارمندتر شد گفت: برگزاری چندین همایش مسئولیت اجتماعی و تدوین نظام نامه اجتماعی و  نسخه دوم آن در سال ۱۴۰۱ همگی از اقداماتی بود که در صنعت نفت انجام شد.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با بیان این که پیش از ملی شدن صنعت نفت اغلب فعالیت های مسئولیت اجتماعی به شهرک های نفتی و کارکنانش مرتبط می شد گفت: پس از آن به محیط های هم جوار هم توجه شد که البته همگی موردی و سلیقه ای بود اما از دهه ۸۰ به بعد این فعالیت ها منسجم تر و ساختارمندتر تحت عنوان « مدیریت نظارت بر طرح های عمرانی» آغاز شد تا مسئولیت اجتماعی در قبال محیط پیرامونی و جوامع میزبان صنعت نفت به بهترین نحوه انجام شود.

رسیدن به توسعه پایدار رویکرد نوین صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی

ملاکی با بیان این که رویکرد نوین صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی رسیدن به توسعه پایدار است خاطرنشان کرد: این رویکرد به نحوی است که مسئولیت اجتماعی باید مبتنی بر برنامه های توسعه محلی و آمایش سرزمین باشد که نهادهای بالادستی نظیر سازمان برنامه و بودجه و دیگر سازمان ها آن را انجام می دهند.

وی با اشاره به شکل گیری شرکت های عملیاتی غیرصنعتی گفت: اما این شرکت ها پایداری چندانی نداشتند.

وی افزود: از چالش های مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت رفتار موردی و سلیقه ای و اغلب خیریه ای و عام المنفعه ای بوده است.ئدر این راستا با وجود نظام نامه برای مسئولیت اجتماعی پایگاه داده ای راه اندازی شد که همه اقدامات حوزه در صنعت نفت در آن جا بارگذاری می شود تا بتوان بازنگری ارزیابی و پایش مسئولیت اجتماعی در راستای جزئیات رویکردهای صنعت نفت انجام داد.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با بیان این که هم اکنون با توجه به نظر کارشناسان و تجارب حاصله به دنبال یکپارچه سازی در حوزه مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت هستیم افزود: اگر مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت به شکل واحدی انجام شود امکان ارزیابی و پایش آن وجود خواهد داشت. هم چنین برنامه ریزی منطقه ای مبتنی بر توسعه محلی انجام خواهد شد و خلق ارزش مشترک با ذی نفعان در منطقه خواهیم داشت.

تدوین راهنمای گزارش دهی در راستای نظام مند کردن مسئولیت اجتماعی

ملاکی با بیان این که صنعت نفت در راستای نظام مند و یکپارچه شدن مسئولیت اجتماعی راهنمای گزارش دهی را هم تدوین کرده است گفت: از اوایل دهه ۹۰ تاکنون کارگاه های آموزشی متعددی با موضوعات مختلف مسئولیت اجتماعی طراحی و اجرا شد که از آن جمله گزارش دهی پایداری ارزیابی تأثیرات مسئولیت اجتماعی و تسهیل گری اجتماعی بوده است.

وی ادامه داد: برای تعمیق مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت اکثر شرکت ها صاحب مشاور اجتماعی شدند و به ویژه برای ۴ شرکت اصلی دبیر مسئولیت اجتماعی هم تعریف شد. در منطقه ویژه دفتر تعاملات اجتماعی برای ارتباط با مردم و جامعه محلی راه اندازی شد و در نهایت پروژه های جدیدی که نوعی خلق ارزش مشترک برای ذی نفعان در مناطق محسوب می شد را دنبال کردیم.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با بیان این که در این مسیر دستگاه های دولتی و بهره بردار یک طرف و مشارکت مردم محلی و منطقه ای هم در طرف دیگر موضوع قرار داشتند گفت: به عنوان مثال اگر ما پروژه آب رسانی داشتیم دستگاه ذی ربط تأمین اعتبار و جامعه محلی در اجرایش مشارکت داشتند. در این چارچوب برای همه ذی نفعان ارزش مشترکی تعریف شد.

ملاکی با اشاره به برگزاری دوره های توانمندسازی آموزشی در ارتباط با چالش های موجود در حوزه مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت هم توضیح داد: در بسیاری از موارد پروژه ای به انجام می رسد سپس به دنبال انجام مسئولیت اجتماعی آن هستیم حال آن که باید هم زمان با انجام پروژه مطالعات ارزیابی تأثیرات اجتماعی هم انجام شود تا بدانیم این پروژه چه پیامدهای اجتماعی و زیست محیطی خواهد داشت؟ بدین ترتیب می توان  برنامه ریزی بهتری داشت و بسیاری از هزینه ها را کاهش داد.

وی افزود: متأسفانه این موضوع هنوز در نظام برنامه ریزی کشور قانونی نشده است و هم­زمان با آغاز پروژه و مطالعات فنی اقتصادی و زیست محیطی مطالعات ارزیابی تأثیرات اجتماعی انجام نمی شود.

وی با بیان این که ما به دنبال نهایی شدن این موضوع هستیم گفت: اگرچه ما از اسناد بالادستی برنامه توسعه محلی و آمایش سرزمین و بسیاری دیگر از موارد استفاده می کنیم اما چون در ارزیابی تأثیرات اجتماعی پیامدهای ناخواسته­ای بر جا مانده است می توان بر مبنای آن برای توسعه محلی و انجام مسئولیت اجتماعی برنامه ریزی کرد.

انتقاد از واگذاری مسئولیت های دولتی به صنعت نفت

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت درباره چالش های دیگر صنعت نفت در حوزه مسئولیت اجتماعی توضیح داد: متأسفانه مناطق نفت خیز مناطق دورافتاده و محرومی هستند که به شدت به لحاظ ساختارهای اقتصادی و اداری به نفت وابسته هستند وقتی پروژه های نفتی در این مناطق آغاز می شود عملاً دستگاه های دولتی وظایف خود را انجام نمی دهند و بار توسعه بر دوش صنعت نفت است حال آن که هم به لحاظ قانونی انجام این کار به صنعت نفت داده نمی شود و هم چنان چه صنعت نفت این کار را انجام دهد از وظیفه اصلی اش جا می ماند.

ملاکی با انتقاد از شهرک سازی در این مناطق گفت: همه شهرک هایی که تاکنون ساخته شده اند با جامعه محلی پیوند نخورده اند و به نوعی با جامعه محلی در تضادند و در نهایت سبب رشد و توسعه آن منطقه و شهر نمی شوند درباره همه این موارد باید از ابتدا برنامه ریزی شود تا ناگزیر نشویم هزینه های بیشتری بپردازیم.

وی خاطرنشان کرد: با شناخت اولیه و مشارکت ذی نفعان می توانیم پروژه هایی را به سرانجام برسانیم که تأثیر ملموسی در توسعه پایدار آن مناطق داشته باشد.

ساماندهی فعالیت های حوزه مسئولیت اجتماعی صنعت نفت

محسن انصاری کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت هم دوره سوم فعالیت در حوزه مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت را دوره ای با رویکرد نوین برشمرد و افزود: از سال ۱۹۹۰ بحث توسعه پایدار در جهان شکل گرفت و به دنبال آن عملاً رویکردهای مسئولیت اجتماعی شرکتی به این سمت حرکت کرد. بدین ترتیب این موضوع با توسعه پایدار گره خورد اما موضوع مسئولیت اجتماعی شرکتی در صنعت نفت ایران از دهه ۱۳۹۰ با انتصاب مشاور اجتماعی وزیر نفت مطرح شد و در آن جا اقداماتی برای مشاور تعریف و حرکت در جهت توسعه پایدار آغاز شد.

وی حرکت بعدی را سامان دادن و هدفمند کردن اقدامات مجموعه صنعت نفت دانست و گفت: ترویج و تعامل مطلوب با ذی نفعان از نکات کلیدی در نسخه اول و دوم نظام نامه بود. نسخه دوم آن در سال ۱۴۰۲ ابلاغ شد و در آن بر موضوع مشارکت تأکید شد. موضوع بعدی آموزش و آگاهی بخشی در ۳ سطح مدیران کارشناسان و جامعه محلی و تأکید بر گزارش دهی پایداری بود که در این راستا راهنمایی در حوزه مشاوره اجتماعی وزیر نفت براساس استاندارد GIR تنظیم شد و در اختیار شرکت ها قرار گرفت تا شرکت ها بتوانند متناسب با آن راهنما گزارش خود را تهیه کنند.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت موضوع بعدی را کمک به کاهش ریسک ها عنوان و خاطرنشان کرد: هدف نهایی ارتقاء جایگاه نفت در سطح جهانی بود.

انصاری درباره نظام نامه هم توضیح داد: نظام نامه با توجه به اسناد بالادستی کشور تنظیم شد؛ اسنادی چون سیاست های کلی نظام در حوزه محیط زیست که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده بود و نیز تبصره ماده ۸۰ اساسنامه شرکت ملی نفت که مشخصاً به موضوع مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت می پرداخت. و این که شرکت نفت به چه حوزه ای ورود کند. هم چنین براساس راهنمای استاندارد مسئولیت اجتماعی(ISO۲۶۰۰۰) نظام نامه تدوین شد.

بازنگری نظام نامه صنعت نفت با تأکید بر نهادینه سازی مسئولیت اجتماعی

وی با بیان این که نظام نامه در ۱۳ ماده تدوین شد ادامه داد: پیش از سال ۱۴۰۲ نظام نامه ای در سال ۱۳۹۸ تدوین و ابلاغ شده بود که پس از دریافت بازخوردهای لازم از شرکت ها توانستیم نظام نامه دوم را متناسب با آن اصلاح کنیم. نسخه دوم نظام نامه رویکردهای خاصی داشت که از آن جمله تأکید بر نهادینه سازی مسئولیت اجتماعی در صنعت نفت بود.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت جهت گیری دوم این نظام نامه را اقدامات خلاقانه و نوآورنه دانست و خاطرنشان کرد: از چالش ها در مسئولیت اجتماعی کشور وجود اقدامات یکسان و تهی از خلاقیت و نوآوری است. موضوع مورد تأکید دیگر در نظام نامه توجه به مشارکت است که نقش بی بدیلی در پیشبرد و اثرگذاری موضوعات دارد. از مشکلات موجود اقدامات اولیه خدمات خیریه و عام المنفعه است اما همواره این پرسش مطرح است که آیا توانسته ایم در راستای توسعه پایدار گام برداریم؟

انصاری ترجمه فارسی استاندارد(ISO۲۶۰۰۰) را از موضوعات مطرح در نظام نامه برشمرد و افزود: بر این اساس شرکت ها موضوعات خود را اولویت دار می کنند. موضوعی چون متریالیتی یا موضوعات اساسی وجود دارد که باید متناسب با صنعت نفت باشد. در این نظام نامه یکسری موضوعات به عنوان موضوعات اساسی تدوین شد که البته نظام نامه براساس یک خرد جمعی در صنعت نفت تدوین شده بود.

نسخه دوم نظام نامه و مشارکت در توسعه زیرساخت ها

وی مشارکت در توسعه زیرساخت ها و امکانات زیربنایی و رو بنایی در مناطق تعامل مطلوب با جامعه میزبان و جلب مشارکت ذی نفعان و بهره گیری از ظرفیت سمن ها از دیگر موضوعات مطرح در این نظام نامه برشمرد و افزود: از دیگر موضوعات اولویت دار و اساسی در این نظام نامه می توان به توانمندسازی جوامع میزبان به منظور کسب و ارتقاء مهارت های کار و زندگی ایجاد و تقویت زنجیره تأمین تدارکات و استفاده از ظرفیت های تولیدی و خدماتی در مناطق و توجه به بحث آموزشی کارکنان مدیران و جوامع محلی اشاره کرد.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت حفاظت از محیط زیست را از نکات کلیدی در نظام نامه دانست و خاطرنشان کرد: گذار از انرژی و یا توجه به اقتصاد کم کربن از دیگر موضوعات این نظام نامه است که به جد در دنیا مطرح است. در اروپا قوانینی تصویب شده است که از چند سال آینده صنایعی که کالاها و خدمات متناسب با شرایط محیط زیست نداشته باشند و حد استاندارد برای انتشار کربن را رعایت نکنند نمی توانند کالاهای خود را به اتحادیه اروپا صادر کنند.

انصاری با بیان این که توجه به شرایط کار و زندگی از دیگر موضوعاتی بود که در ویرایش دوم نظام نامه به آن پرداخته شد تصریح کرد: بخش فراوانی از نیروها در مناطق عملیاتی هستند که روزهای زیادی از خانواده هایشان دور هستند که این موضوع مسائل و پیامدهای خانوادگی زیادی را در پی دارد.

وی شفافیت را از دیگر موضوعات مسئولیت اجتماعی صنعت نفت دانست و گفت: در این راستا راهکار ما ترویج بحث گزارش دهی بود. اگر شرکت ها بتوانند به درستی اقدامات خود را شرح دهند در ابتدا خود را به درستی پرزنت خواهند کرد و دوم آن که با شفافیت اقدامات به خوبی نقد می شوند.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با بیان این که باید بتوانیم با توجه به اقدامات بسترهای لازم را فراهم کنیم افزود: بدین ترتیب می توانیم از تأمین و تدارکات محلی به خوبی پشتیبانی کنیم بسیاری از جوامع محلی انتظار دارند جذب صنعت نفت شوند در حالی که امکان آن وجود ندارد. چنان چه از جوامع محلی به خوبی پشتیبانی شود آن ها می توانند نیازهای صنعت نفت را برطرف کنند که این یکی از برگ های برنده ما در حوزه مسئولیت اجتماعی خواهد بود.

انصاری یادآور شد: با توجه به دنیای انفورماتیک آی تی و دنیای مجازی باید بتوانیم به بازارهای جهانی متصل شویم.

گزارش دهی مسئولیت اجتماعی نقطه انتهایی این فرآیند

در ادامه این پیش نشست هوشنگ فضلی کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با بیان این که گزارش دهی مسئولیت اجتماعی نقطه انتهایی این فرآیند است گفت: همه این رویکردها و استراتژی ها برای آن است که به این موضوع برسیم که برنامه های مسئولیت اجتماعی چه باید باشند؟ نمود همه این فعالیت ها در گزارش پایداری خواهد بود که در ایران از آن به عنوان گزارش مسئولیت اجتماعی یاد می شود.

وی توضیح داد: در ایران گزارش های مسئولیت اجتماعی معطوف به فعالیت های خیریه و عام المنفعه است اما این موضوع در جهان بار معنایی خاصی دارد که هدفش این است مسئولیت اجتماعی به عنوان فرآیندی به سمت توسعه پایدار رهنمون شود. تعریف پایداری در محافل آکادمیک مشخص است اما این بدان معنا نیست که مفهوم پایداری صرفاً معطوف به ذهنیت آکادمیک و یا نگرشی باشد که در بدنه های شرکت ها و در میان کارشناسان به آن توجه می شود. در برخی شرکت ها نظیر شرکت های صنعت نفت برای آن شاخص هایی تعریف شده است.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت در تعریف مشخص و عام پایداری گفت: منظور از پایداری برطرف کردن نیازهای حال حاضر بدون در خطر انداختن توانایی نسل های آینده است که در دنیا برروی آن تأکیداتی شده است. در اجلاسی تحت عنوان «توسعه پایدار جهانی» تأکید بسیاری بر روی موضوع زنجیره تأمین شرکت های صنعتی و استخراجی شده است و آن به این علت است که این زنجیره وسیع ترین زنجیره ارتباطی با جامعه و محیط زیست است.

«پایداری اقتصادی» یعنی استمرار درآمد و تثبیت معیشت و ماندگاری شغل

فضلی ادامه داد: از دید این اجلاس ما باید در زنجیره تأمین سازمانی خودمان مسئولیت اجتماعی را پیاده کنیم. ما بعد از این اتفاقات با رویکرد جهانی ابعادی را برای پایداری مشخص کردیم که براساس آن شاخص های گزارش دهی فعالیت ها تعریف شد. براساس «پایداری اقتصادی» نتایج مسئولیت اجتماعی باید استمرار درآمدش به تثبیت معیشت و ماندگاری شغل افراد کمک کند.

وی ادامه داد: در «پایداری اجتماعی» هم معمولاً به مداخلات اجتماعی توجه ویژه ای می شود و این که پروژه ها باید براساس مداخلات اجتماعی پیش بروند؛ اگر در جامعه ای روابط سنتی با کارکرد مثبت حاکم است نباید این روابط را خراب کنیم. اگر در منطقه ظرفیت­‍های اجتماعی وجود دارد باید بتوانیم از آن ها به نحو احسن استفاده کنیم. از گلایه های جوامع محلی خرید کم از محل است. پس باید اقلام مورد نیاز کارکنان از جامعه محلی خریداری شود. در پایداری اجتماعی باید به این نکات توجه شود.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت درباره «پایداری انسانی» هم گفت: در این مورد باید شایسته سالاری محقق شود. شاخص های توسعه و رفاه انسانی ارتقاء یابد و در «پایداری محیط زیستی» باید استفاده از منابع به نحوی باشد که منابع به خطر نیفتد و بلکه تقویت هم شوند تا نسل های آینده از آن استفاده کنند.

فضلی با بیان این که گزارش پایداری باید توجه اش به ارائه وضعیت شاخص های این ۴ بعد(پایداری اقتصادی اجتماعی انسانی و محیط زیستی) باشد گفت: در تعریف گزارش پایداری باید گفت گزارشی است که توسط یک شرکت یا سازمان درباره اثرات اقتصادی اجتماعی و محیط زیستی مرتبط با فعالیت هایش منتشر می شود. این گزارش دربرگیرنده همه شاخص های پایداری است.

گزارش دهی و ا ندازه گیری عملکرد شرکت ها

وی با بیان این که این گزارش دهی چندین مزیت دارد گفت: در مرحله نخست به شرکت ها کمک می کند تا بتوانند در ۳ بعد اقتصادی اجتماعی و محیط زیستی توسعه پایدار و حاکمیتی عملکردشان را اندازه گرفته و آن ها را با ذی نفعانشان در میان بگذارند. مزیت بعدی دقیق تر و شفاف تر کردن هدف گذاری های شرکت هاست تا استراتژی های سازمان را شکل داده و مسئولیت اجتماعی خود را به بهترین انجام دهند به شناسایی خطرات و بحران های احتمالی کمک کنند و بدین ترتیب پی ببرند که میزان رضایت از فعالیت خود و کارکنان چقدر بوده است؟

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با بیان این که بدین ترتیب فرصت ها و چالش ها شناسایی می شوند افزود: این گزارش دیتاها در اختیار مدیران قرار می گیرند تا ریسک ها شناسایی شوند که در نهایت به وفاداری به سازمان منتهی می شود انگیزه کارکنان افزایش می یابد و بهره وری تقویت می شود و در نهایت مشتریان و ذی نفعان عام می توانند وفاداری خود را به شرکت ها اعم از تولیدی و توزیعی تقویت کنند.

فضلی با بیان این که برای شرکت ها مهم است که دید جامعه نسبت به آن شرکت چگونه است ادامه داد: همه این موارد در گزارش های پایداری که در نهایت شرکت از مسئولیت اجتماعی خود ارائه می دهد تأثیرگذار است چون گزارش پایداری می تواند در کسب و کارها اثر داشته باشد.

وی با بیان این که گزارش­های پایداری در ایران و جهان با ذهنیت های متفاوتی نوشته می شوند خاطرنشان کرد: برخی در گزارش محتاط هستند و می کوشند تا تلقی های ذی نفعان را نسبت به خودشان مدیریت کنند و هر اطلاعاتی را ارائه نمی دهند ممکن است صرفاً اطلاعات خوشایند ذی نفعان را ارائه دهند و یا اطلاعات دست کاری شده را گزارش کنند تا با تصویرسازی بهتر از خود مشروعیت اجتماعی کسب کنند. این موارد در حوزه های آکادمیک به نظریه تبدیل شده است. شرکت ها باید در گزارش های پایداری به سمتی حرکت کنند که عملکرد خود را به واسطه آن بهبود بخشند.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با بیان این که با مقایسه گزارش های پایداری شرکت های متفاوت متوجه اختلاف در ظاهر آن ها خواهید شد گفت: مهم ترین کارکرد گزارش پایداری در اختیار قرار دادن اطلاعات به ذی نفعان است اعم از افرادی که پیگیر مباحث محیط زیستی هستند و یا نهادها و کل جامعه.

گزارش پایداری و مسئولیت اجتماعی شرط سرمایه گذاری های خارجی

فضلی با بیان این که در سرمایه گذاری های خارجی از شرکت ها گزارش پایداری و مسئولیت اجتماعی مطالبه می شود خاطرنشان کرد: برای عقد قرارداد در سطح جهانی یکی از موارد حائز اهمیت فعالیت های شرکت در حوزه مسئولیت اجتماعی است. نهادهایی چون بانک جهانی کمیسیون اروپا تجارت منصفانه جهانی و حتی سازمان ملل پیگیر آن هستند. این نهادها میزان مسئولیت اجتماعی شرکت ها را پایش می کنند.

وی با بیان این که پایش جهانی مسئولیت اجتماعی و گزارش پایداری در چندین قالب انجام و جامع ترین و شاخص ترین آن GRI است گفت: GRI یک سازمان بین المللی غیردولتی و غیروابسته است که خدمات مشاوره ای در ارتباط با گزارش دهی پایداری ارائه می کند. فرمت استانداردهای GRI در سال ۱۹۹۷ ارائه شد و هر ۲ سال یک بار بازنگری می شود. در صنعت نفت هم از یکی از نسخه های آن تحت عنوان GRI۳ استفاده می شود. هم اکنون قالب جدید آن در سال ۲۰۲۱ با تقسیم بندی در بخش های مختلف نفت معدن و … ارائه شده است و ما از دو سال پیش تاکنون آن را در راهنما پیاده کرده ایم.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت با بیان این که این چارچوب بیش از ۱۰۰ شاخص دارد افزود: شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت(نه لزوماً همه آن ها) براساس این شاخص ها گزارش ارائه می کنند. این چارچوب شامل  ۳۷ سند و استاندارد است. برای حوزه صنعت نفت ۲۲ شاخص مشخص کرده است که شرکت های صنعت نفت می توانند به جز این ۲۲ شاخص به موارد دیگری هم بپردازند.

فضلی با بیان این که نکته حائز اهمیت آن است که در هر گزارش دهی ما چه میزان به هنجارهای بین المللی نزدیک می شویم؟ ادامه داد: ما می کوشیم تا شرکت ها برای گزارش دهی در ابتدا به شناخت اولیه برسند مطالعاتی برای سنجش میزان تأثیرات آن انجام دهند سپس میزان مشارکت و ذهنیت ذی نفعان در قبال مطالعه اخذ در ادامه براساس موضوعات مسئولیت اجتماعی تعریف شود و در پایان توسط خودشان و یا با مشارکت و همکاری برخی سازمان ها برنامه را پیاده ارزیابی و گزارش دهی اولیه می کنند و گزارش پایداری نهایی براساس بازخورد ذی نفعان تهیه و تدوین می شود.

گزارش های جهانی دغدغه های جهانی پایدار را پوشش می دهند

وی با بیان این که گزارش های جهانی دغدغه های جهانی را پوشش می دهند گفت: همگی در راستای حرکت به سمت پایداری اجتماعی و محیط زیستی است. صنعت نفت در سال ۹۶ راهنمای گزارش دهی را تهیه کرد و سالانه ویرایش و بازنگری شد. گزارش شرکت ها در ابتدا حالت تقلیدی داشت اما به تدریج آموختند که چه مواردی را گزارش پایداری ذکر کنند.

کارشناس ارشد مسئولیت اجتماعی صنعت نفت این گزارش ها را انگیزه ای برای شرکت ها به منظور ارائه گزارش پایداری برشمرد و افزود: به بهترین اقدامات و گزارش ها هم جوائزی اعطا می شود. هم اکنون در گزارش دهی صنعت نفت با روند رو به رشدی مواجه هستیم و حتی شمار محدودی از شرکت ها گزارش های خود را در عرصه جهانی ارائه می کنند.

پژوهشکده مطالعات توسعه جهاد دانشگاهی همایش ملی تجارب مسئولیت اجتماعی در ایران را با حضور شرکت ها سازمان ها و صنایع بزرگ در  ۲۹ و ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ در تالار علامه امینی دانشگاه تهران به همراه نمایشگاه ارائه دستاوردهای برنامه های مسئولیت اجتماعی در صحن دانشگاه تهران برگزار می کند.

پایان خبر اوبیکو