حق حبس زوجه چیست

حق حبس زوجه یکی از حقوق مهم و حمایتی زن در قانون مدنی ماست که به او اجازه می دهد تا وقتی که مهریه اش کامل پرداخت نشده، از انجام وظایف زناشویی اش خودداری کند، به شرطی که مهریه او از نوع «حال» یا «عندالمطالبه» باشد. مهمتر اینکه، استفاده از این حق باعث نمی شود که زن از نفقه محروم شود و شوهر همچنان باید نفقه او را بپردازد.

خب، اگر تازه عقد کردید یا در شرف ازدواج هستید، یا حتی اگر مدت هاست از ازدواجتون گذشته و با مسائل حقوقی مثل مهریه و تمکین سروکار دارید، دونستن این حق حسابی به دردتون می خوره. این حق مثل یک سپر حمایتی برای خانم ها عمل می کنه تا از حقوق مالی شون مطمئن بشن و بعد وارد زندگی مشترک کامل بشن. خیلی ها فکر می کنن حق حبس فقط برای تمکین خاص (یعنی رابطه زناشویی) هست، در حالی که رأی وحدت رویه ۷۱۸ دیوان عالی کشور، اوضاع رو کمی پیچیده تر کرده و تمکین عام رو هم شامل میشه. ما اینجا می خوایم از سیر تا پیاز این موضوع رو براتون روشن کنیم و کاری کنیم که هیچ ابهامی توی ذهنتون نمونه.

چیستی حق حبس زوجه؛ یک پناهگاه قانونی برای زن

راستش رو بخواید، حق حبس زوجه، یه جورایی مثل یه اهرم فشار قانونیه که قانون گذار برای حمایت از حقوق زن، مخصوصاً توی بحث مهریه، در نظر گرفته. این حق، باعث میشه زن بتونه تا وقتی که مهریه اش رو تمام و کمال نگرفته، از انجام بعضی وظایفش در مقابل شوهر خودداری کنه. شاید فکر کنید این یه چیز عجیبیه، اما اصلا اینطور نیست و توی خیلی از قراردادها و عقود دیگه هم شبیه همین حق رو داریم.

ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی چی می گوید؟

مبنای اصلی و قانونی حق حبس زوجه توی ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی ما اومده. این ماده می گه: زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.

بذارید خیلی ساده و خودمانی توضیحش بدم: یعنی اگه مهریه شما «حال» باشه (که جلوتر توضیح میدم حال یعنی چی)، شما به عنوان زوجه می تونید به شوهرتون بگید تا وقتی مهریه ام رو کامل ندادی، من وظایف زناشویی ام رو انجام نمیدم. نکته مهم و طلایی این ماده اینه که حتی اگه شما از این حق استفاده کنید و تمکین نکنید، باز هم شوهر موظفه نفقه شما رو بپردازه و این امتناع، نفقه شما رو قطع نمی کنه. این خودش یه امتیاز بزرگ برای زن به حساب میاد.

فلسفه وجودی حق حبس: چرا این حق برای زنان مهم است؟

شاید براتون سوال پیش بیاد که چرا قانون گذار همچین حقی رو برای زن ها قرار داده؟ خب، ببینید، ازدواج یه قرارداده و توی هر قرارداد دو طرف وظایفی دارن. مهریه هم پولی نیست که هدیه داده بشه، بلکه یه جورایی عوض و بهای بهره مندی از حقوق زناشویی محسوب میشه. توی فقه و قانون ما، این قاعده وجود داره که توی عقود معوض (یعنی قراردادهایی که دو طرف به هم چیزی میدن و چیزی میگیرن)، هر کدوم از طرفین می تونن از انجام تعهد خودشون خودداری کنن تا طرف مقابل هم تعهدش رو انجام بده.

این حق حبس در واقع برای اینه که زن به محض عقد، بی دفاع نباشه و از نظر مالی پشتوانه داشته باشه. قانون خواسته از زن در برابر موقعیت هایی که ممکنه شوهر مهریه رو نده یا به هر دلیلی مشکلات مالی پیدا کنه، حمایت کنه. پس حق حبس یه جور تضمین برای پرداخت مهریه است و به زن این قدرت رو میده که با خیال راحت تری زندگی مشترکش رو شروع کنه.

کی میشه از حق حبس استفاده کرد؟ شرایط اساسی

حالا که فهمیدیم حق حبس چیه، نوبت میرسه به شرایط استفاده ازش. چون این حق یه استثنا توی قوانین خانواده محسوب میشه، پس حتماً باید شرایط خاصی داشته باشه تا بشه ازش استفاده کرد. اگه این شرایط نباشن، شما نمی تونید ادعای حق حبس کنید. بیاین با هم این شرایط رو قدم به قدم بررسی کنیم.

مهریه حال (عندالمطالبه)؛ شرط اصلی حق حبس

یکی از مهمترین و اصلی ترین شرایط برای استفاده از حق حبس، اینه که مهریه شما «حال» یا «عندالمطالبه» باشه. این یعنی چی؟

• مهریه حال (عندالمطالبه): مهریه ایه که توی سند ازدواج قید شده و تاریخ پرداخت مشخصی نداره. یعنی به محض اینکه عقد جاری میشه، زن می تونه اون رو مطالبه کنه و مرد هم موظفه بپردازه. اکثر مهریه های رایج توی کشور ما از همین نوع «عندالمطالبه» هستند. اگه مهریه شما اینجوریه، می تونید از حق حبس استفاده کنید.
• مهریه عندالاستطاعه: این مهریه به این معنیه که مرد فقط در صورتی مهریه رو پرداخت می کنه که توانایی مالی پرداختش رو داشته باشه. یعنی تا زمانی که ثابت نشه مرد پولداره و می تونه مهریه رو بده، زن نمی تونه اون رو مطالبه کنه. برای این نوع مهریه، نمی تونید از حق حبس استفاده کنید. چون پرداخت مهریه وابسته به توانایی مرد شده و حال نیست.
• مهریه مؤجل: این مهریه همونطور که از اسمش پیداست، یه تاریخ مشخص برای پرداخت داره. مثلاً توی عقدنامه قید میشه که مهریه دو سال بعد از ازدواج پرداخت میشه. چون این مهریه حال نیست و پرداختش به آینده موکول شده، باز هم نمی تونید از حق حبس استفاده کنید. بعضی ها ممکنه بگن اگه موعد پرداخت مهریه مؤجل برسه و مرد نده، اون موقع چی؟ خب، اون موقع هم دیگه این حق حبس نیست که به دردتون بخوره، بلکه باید از طریق قانونی برای مطالبه مهریه اقدام کنید.

جدول زیر به شما کمک می کنه تفاوت این سه نوع مهریه و ارتباطشون با حق حبس رو بهتر درک کنید:

نوع مهریه	تعریف	قابلیت اعمال حق حبس	توضیحات
حال (عندالمطالبه)	پرداخت به محض مطالبه زن، بدون نیاز به اثبات توانایی مرد.	بله	بیشتر مهریه های رایج از این نوع هستند.
عندالاستطاعه	پرداخت مشروط به اثبات توانایی مالی مرد توسط زن.	خیر	تا زمان اثبات استطاعت، زن حق حبس ندارد.
مؤجل	پرداخت در زمان مشخص شده در عقدنامه (تاریخ آینده).	خیر	تا قبل از سررسید مهریه، زن حق حبس ندارد. بعد از سررسید هم حق حبس معنایی ندارد و باید مهریه مطالبه شود.

قبل از اولین تمکین؛ از تمکین خاص تا تمکین عام

اینجا یه نکته خیلی مهم هست که باید حسابی بهش دقت کنید. برای اینکه بتونید از حق حبس استفاده کنید، نباید قبل از مطالبه مهریه و اعمال این حق، هیچ گونه «تمکین ارادی» از شوهرتون کرده باشید. حالا تمکین یعنی چی؟

• تمکین خاص: به برقراری رابطه زناشویی و جنسی بین زن و شوهر گفته میشه. اگه شما قبل از استفاده از حق حبس، حتی یک بار هم با شوهرتون رابطه زناشویی برقرار کرده باشید (البته با اختیار خودتون)، دیگه نمی تونید از حق حبس استفاده کنید و این حق ساقط میشه.
• تمکین عام: این تمکین معنی گسترده تری داره و شامل زندگی در منزل مشترک، اطاعت از شوهر در امور کلی زندگی، حضور در خانه و موارد مشابه میشه. قبلاً این بحث وجود داشت که آیا تمکین عام هم حق حبس رو از بین میبره یا نه. اما با «رای وحدت رویه شماره ۷۱۸ دیوان عالی کشور» که جلوتر کامل در موردش صحبت می کنیم، حتی تمکین عام (مثل رفتن به منزل مشترک و زندگی زیر یک سقف) هم می تونه حق حبس رو ساقط کنه، حتی اگه رابطه خاصی صورت نگرفته باشه.

پس یه نکته کلیدی اینه که اگه قصد استفاده از حق حبس رو دارید، از لحظه عقد نباید هیچ نوع تمکینی (چه خاص و چه عام) از شوهرتون داشته باشید، مگر اینکه مهریه رو به طور کامل دریافت کرده باشید.

مطالبه مهریه؛ اولین قدم برای اعمال حق حبس

برای اینکه بتونید از حق حبس استفاده کنید، باید مهریه تون رو از شوهرتون مطالبه کنید. این مطالبه می تونه به صورت رسمی باشه (مثلاً از طریق ارسال اظهارنامه یا مراجعه به دادگاه) یا حتی غیررسمی (به صورت شفاهی یا کتبی بین خودتون). اما برای اینکه حرفتون سندیت داشته باشه و بتونید توی دادگاه از حقتون دفاع کنید، بهتره که حتماً مطالبه مهریه رو از مسیر قانونی و رسمی انجام بدید. تا وقتی مطالبه مهریه نکنید، فرض بر اینه که شما از حقتون نگذشتید، ولی برای اعمال حق حبس، این مطالبه باید صورت بگیره.

مهریه کامل یا بخشی از آن؟

حق حبس فقط وقتی قابل اعماله که مهریه شما به صورت «کامل» پرداخت نشده باشه. یعنی اگه شوهرتون بخشی از مهریه رو پرداخت کرده و شما هنوز بقیه اون رو نگرفته اید، باز هم می تونید از حق حبس استفاده کنید تا تمام و کمال مهریه به شما تسلیم بشه. این حق برای تضمین دریافت «تمام» مهریه است، نه فقط بخش عمده یا بخشی از اون.

موارد خاص و پیچیدگی ها در مسیر حق حبس زوجه

مثل هر قانون دیگه ای، حق حبس هم ممکنه توی شرایط خاص و موقعیت های متفاوتی قرار بگیره که باعث بشن یه سری ابهامات یا پیچیدگی ها به وجود بیاد. اینجا می خوایم به چند تا از این موارد خاص بپردازیم تا دید کامل تری نسبت به این حق پیدا کنید.

حق حبس و مهریه اقساطی: آیا تا آخرین قسط ادامه دارد؟

یکی از پرتکرارترین سوال ها اینه که اگه مهریه به صورت اقساطی پرداخت بشه، حق حبس زن تا کی باقی می مونه؟ این مسئله خودش دو تا حالت داره:

1. تقسیط با رضایت زن: اگه زن خودش با تقسیط مهریه موافقت کنه (مثلاً توی دادگاه یا خارج از دادگاه با یه صلح نامه)، در این صورت بعضی از حقوقدانان معتقدند که زن عملاً از حق حبس خودش گذشته. یعنی با قبول اقساط، او خودش به مرد مهلت داده و دیگه نمی تونه بگه تا کل پول رو ندی، من از وظایفم سر باز می زنم. اما برخی هم معتقدند تا آخرین قسط هم حق حبس باقی می ماند.
2. تقسیط به حکم دادگاه (اعسار زوج): اگه مرد بعد از مطالبه مهریه، به دادگاه بگه که توانایی پرداخت یکجای مهریه رو نداره (ادعای اعسار کنه) و دادگاه هم حکم به تقسیط مهریه بده، توی این حالت رویه قضایی اینجوریه که حق حبس زوجه تا پرداخت کامل تمام اقساط باقی می مونه. یعنی زن می تونه تا زمانی که حتی آخرین قسط مهریه رو نگرفته، همچنان از حق حبسش استفاده کنه و به تمکین رضایت نده. این موضوع برای خانم ها خیلی مهمه، چون اگه مرد اقساط رو نده، حق حبس همچنان باقیه.

مهریه نامشخص و حق حبس: مهرالمثل و مهرالمتعه

شاید براتون عجیب باشه، ولی گاهی اوقات توی عقدنامه مهریه ای تعیین نمیشه! یا اینکه تعیین میشه ولی صحیح نیست. توی این موارد، قانون دو تا مفهوم رو مطرح می کنه: «مهرالمثل» و «مهرالمتعه».

• مهرالمثل: این مهریه وقتی تعیین میشه که زن و شوهر قبل از اینکه مهریه ای تعیین کنن، با هم رابطه زناشویی برقرار کرده باشن و مهریه ای هم توی عقدنامه تعیین نشده باشه. در این حالت، دادگاه با توجه به شرایط زن (مثل تحصیلات، موقعیت خانوادگی، زیبایی و…) و عرف و رسومات، مهریه ای رو به عنوان «مهرالمثل» تعیین می کنه.
• مهرالمتعه: این مهریه وقتی تعیین میشه که زن و شوهر قبل از برقراری رابطه زناشویی از هم جدا بشن و مهریه ای هم توی عقدنامه مشخص نشده باشه. اینجا هم دادگاه با توجه به وضعیت مالی مرد (و نه زن) مبلغی رو به عنوان مهریه تعیین می کنه.

حالا سوال اینه که آیا توی این موارد هم حق حبس وجود داره؟ بله! زن می تونه تا زمانی که این مهریه های نامشخص (مهرالمثل یا مهرالمتعه) توسط دادگاه تعیین و سپس به او پرداخت بشه، از حق حبس خودش استفاده کنه.

تمکین اکراهی (تحت اجبار و تهدید) و حق حبس: وقتی اجبار، حق حبس رو از بین نمی بره

گفتیم که یکی از شرایط سقوط حق حبس، «تمکین ارادی» زوجه است. اما اگه زن تحت اجبار، تهدید یا زورگویی شوهرش مجبور به تمکین بشه، آیا باز هم حق حبسش از بین میره؟ جواب قاطعانه اینه: خیر!

قانون به این موضوع اشاره کرده که اگه تمکین زن از روی میل و اراده خودش نباشه، بلکه تحت فشار و اکراه باشه، این نوع تمکین باعث سقوط حق حبس نمیشه. پس اگه خدای نکرده توی همچین شرایطی قرار گرفتید، بدونید که حق حبس شما همچنان پابرجاست و با تمکین اکراهی از بین نمیره. اینجاست که نقش وکیل و مشاور حقوقی پررنگ تر میشه تا بتونید از حق خودتون دفاع کنید.

نقش ولی زوجه در اسقاط حق حبس: آیا قابل برگشت است؟

ممکنه پیش بیاد که در زمان عقد، ولی (مثلاً پدر) زوجه از طرف دخترش (که هنوز به سن بلوغ نرسیده) حق حبس رو ساقط کنه. یعنی توی عقدنامه قید بشه که زن از حق حبس خودش چشم پوشی کرده. سوال اینه که آیا بعد از اینکه دختر به سن بلوغ رسید، می تونه نظرش رو عوض کنه و از حق حبسش استفاده کنه؟

طبق نظر حقوقدان ها و رویه قضایی، اگه ولی زن قبل از بلوغ او، حق حبس رو ساقط کرده باشه، این ساقط کردن «نافذ نیست» و زن پس از رسیدن به سن بلوغ می تونه اون رو قبول نکنه و مجدداً برای دریافت مهریه از حق حبس خودش استفاده کنه. این هم یک نکته حمایتی دیگر در قانون برای زنان است.

آثار و پیامدهای اعمال حق حبس زوجه: از نفقه تا تمکین

وقتی زن از حق حبسش استفاده می کنه، این اقدام یه سری آثار و پیامدهای حقوقی مهم داره که هم برای خودش و هم برای شوهرش، تکالیف و حقوقی رو به همراه میاره. دونستن این آثار خیلی مهمه تا هم بتونید درست از این حق استفاده کنید و هم بدونید چه انتظاراتی باید داشته باشید.

حق نفقه زوجه در دوران اعمال حق حبس: یک استثنای مهم!

همونطور که توی ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی دیدیم، انتهای این ماده به صراحت میگه: این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود. این جمله، یه استثنای خیلی مهم توی قوانین خانواده ماست. چرا؟

به طور کلی، اگه زن از شوهرش «تمکین» نکنه (به اصطلاح حقوقی «ناشزه» بشه)، نفقه بهش تعلق نمی گیره و شوهر می تونه از پرداخت نفقه خودداری کنه. اما وقتی زن از «حق حبس» استفاده می کنه، داستان فرق می کنه. با اینکه زن از وظایف زناشویی خودش امتناع می کنه، اما چون این امتناع با پشتوانه قانونی و به دلیل عدم پرداخت مهریه است، قانون گذار حق نفقه رو برای او محفوظ دونسته. یعنی حتی اگه شما از حق حبس استفاده کنید و تمکین نکنید، شوهرتون همچنان موظفه نفقه شما رو پرداخت کنه. اگه پرداخت نکرد، می تونید از طریق قانونی برای مطالبه نفقه اقدام کنید.

عدم الزام زوجه به تمکین: دفاعیه قوی زن

یکی دیگه از آثار مهم اعمال حق حبس اینه که تا زمانی که مهریه به صورت کامل پرداخت نشده، هیچ دادگاهی نمی تونه زن رو به تمکین از شوهرش الزام کنه. یعنی اگه شوهرتون از دادگاه بخواد که شما رو به تمکین از او محکوم کنه، شما می تونید با استناد به حق حبس خودتون از خودتون دفاع کنید.

وقتی زن اعلام می کنه که به دلیل عدم پرداخت مهریه از حق حبس استفاده کرده، دادگاه دعوای «الزام به تمکین» رو رد می کنه و به نفع شوهر حکم صادر نمیشه. این موضوع به زن این قدرت رو میده که تا قبل از گرفتن مهریه اش، هیچ فشاری برای تمکین بهش وارد نشه. البته این موضوع در صورتیه که زن هیچ گونه تمکین ارادی از قبل نداشته باشه، که جلوتر راجع به رأی وحدت رویه ۷۱۸ صحبت می کنیم.

• حق خروج از منزل: وقتی زن از حق حبس استفاده می کنه، دیگه الزامی برای سکونت در منزل مشترک نداره و می تونه خارج از منزل هم زندگی کنه. در این حالت هم نفقه به او تعلق می گیره.
• حق مسکن: تا زمانی که حق حبس پابرجاست، شوهر موظفه مسکن مناسب رو برای زن فراهم کنه، حتی اگه زن در اون مسکن سکونت نکنه، یا هزینه اجاره اش رو بپردازه.

چطور حق حبس زوجه ساقط میشه؟ مراقب این موارد باشید!

همونطور که حق حبس برای زن یه قدرت و پشتوانه است، یه سری شرایط هم وجود داره که این حق رو از بین میبره. اگه قصد استفاده از حق حبس رو دارید، باید حسابی مراقب این موارد باشید تا ناخواسته حقتون رو از دست ندید. بیاین این موارد رو با هم بررسی کنیم.

تمکین ارادی و کامل زوجه: پایان حق حبس

واضح ترین و شاید اصلی ترین موردی که باعث سقوط حق حبس میشه، اینه که زن به صورت «ارادی و کامل» از شوهرش تمکین کنه. این تمکین می تونه شامل موارد زیر باشه:

• برقراری رابطه زناشویی (تمکین خاص): اگه زن قبل از دریافت مهریه، با اراده و اختیار خودش، حتی یک بار با شوهرش رابطه زناشویی برقرار کنه، دیگه حق حبسش ساقط میشه. فرقی هم نمی کنه این اتفاق قبل از برگزاری مراسم عروسی بیفته یا بعد از اون.
• ساکن شدن در منزل مشترک و تمکین عام: این مورد قبلاً محل بحث بود، اما بعد از صدور رأی وحدت رویه شماره ۷۱۸ دیوان عالی کشور، حتی تمکین عام (مثل رفتن به منزل مشترک و زندگی زیر یک سقف، حتی بدون برقراری رابطه زناشویی) هم می تونه حق حبس رو از بین ببره. که در ادامه به تفصیل توضیح میدیم.

پس، اگه می خواید از حق حبس استفاده کنید، باید از هرگونه تمکین ارادی (چه خاص و چه عام) خودداری کنید تا مهریه تون رو بگیرید.

رای وحدت رویه شماره ۷۱۸: تمکین عام، قاتل حق حبس؟

این رأی وحدت رویه یکی از مهمترین و در عین حال بحث برانگیزترین تصمیمات قضایی در مورد حق حبس زوجه است که تفسیر ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی رو تا حدودی تغییر داد. قبل از این رأی، بعضی از حقوقدانان معتقد بودن که حق حبس فقط با تمکین خاص (یعنی رابطه زناشویی) از بین میره و تمکین عام (مثل زندگی در منزل مشترک) باعث سقوطش نمیشه. اما رأی وحدت رویه ۷۱۸ ورق رو برگردوند.

توضیح رأی وحدت رویه ۷۱۸: این رأی به وضوح بیان می کنه که هرگونه تمکین از جانب زوجه، چه تمکین خاص و چه تمکین عام (نظیر رفتن به منزل مشترک و ادامه زندگی در آن)، موجب سقوط حق حبس زوجه می شود. به عبارت ساده تر، این رأی می گه اگه شما (به عنوان زوجه) با اختیار خودتون برید خونه شوهرتون و زیر یک سقف زندگی کنید، حتی اگه رابطه زناشویی برقرار نکرده باشید، دیگه نمی تونید ادعا کنید که از حق حبس استفاده می کنید.

تحلیل تأثیر این رأی: این رأی، کار رو برای خانم هایی که می خوان از حق حبسشون استفاده کنن، سخت تر کرده. چون حالا باید حواسشون باشه که نه تنها رابطه زناشویی برقرار نکنن، بلکه به منزل مشترک هم نرن و زندگی مشترکشون رو عملاً شروع نکنن. این رأی، فلسفه اصلی حق حبس (که جلوگیری از ورود به زندگی مشترک کامل قبل از دریافت مهریه بود) رو تا حدی تضعیف کرده و چالش های جدیدی برای زنان به وجود آورده.

توصیه های کاربردی برای زنان در مواجهه با این رأی:

• اگه قصد استفاده از حق حبس رو دارید، به هیچ عنوان قبل از دریافت مهریه، به منزل مشترک شوهر نرید و با او زندگی نکنید.
• مطالبه مهریه رو در سریع ترین زمان ممکن و از طریق قانونی (مثلاً ثبت اظهارنامه یا مراجعه به دادگاه) انجام بدید.
• در این دوران، نزد خانواده خودتون یا در محلی جداگانه زندگی کنید و به درخواست های شوهر برای زندگی مشترک جواب منفی بدید.
• حتماً با یک وکیل متخصص امور خانواده مشورت کنید تا از همه جوانب حقوقی و آخرین رویه های قضایی مطلع بشید.

اسقاط حق حبس توسط خود زن: وقتی خودت حق رو از دست میدی

همونطور که زن می تونه از حق حبس خودش استفاده کنه، می تونه این حق رو ساقط هم بکنه. این اسقاط می تونه به صورت صریح و کتبی باشه (مثلاً توی یک اقرارنامه یا سندی بنویسه که از حق حبسش می گذره) یا با عمل خودش این حق رو از بین ببره. مثال هایی از اسقاط عملی حق حبس رو بالاتر گفتیم (مثل تمکین ارادی).

البته، برای اینکه اسقاط حق حبس معتبر باشه، زن باید در زمان اسقاط، بالغ و عاقل باشه و این کار رو با اختیار و اراده خودش انجام بده و تحت هیچ فشاری نباشه. پس اگه کسی شما رو مجبور به امضای سندی برای اسقاط حق حبس کرد، اون سند فاقد اعتبار هست و می تونید توی دادگاه ازش دفاع کنید.

پرداخت کامل مهریه: ساده ترین راه سقوط حق

و اما ساده ترین و بدیهی ترین راه برای سقوط حق حبس زوجه، پرداخت کامل مهریه توسط شوهر است. وقتی شوهر، تمام مهریه همسرش رو به او تسلیم کنه (چه نقدی و چه سکه یا هر چیز دیگه ای که مهریه بوده)، دیگه زن دلیلی برای استفاده از حق حبس نداره و این حق به طور کامل از بین میره. بعد از پرداخت مهریه، زن موظفه که از شوهرش تمکین کنه و در صورت عدم تمکین، ناشزه محسوب میشه و نفقه بهش تعلق نمی گیره.

سوالات متداول درباره حق حبس زوجه

آیا بعد از مراسم عروسی می توان از حق حبس استفاده کرد؟

ببینید، اگه قبل از مراسم عروسی و رفتن به خانه مشترک، هیچ تمکینی (چه خاص و چه عام) از شوهرتان نداشته اید و مهریه تان هم عندالمطالبه است، بله می توانید از حق حبس استفاده کنید. اما اگر بعد از عروسی به خانه مشترک رفته و زندگی را شروع کرده اید، طبق رأی وحدت رویه ۷۱۸، حتی تمکین عام (سکونت در منزل مشترک) می تواند حق حبس شما را ساقط کند. پس باید قبل از شروع زندگی مشترک رسمی اقدام کنید.

آیا حق حبس شامل مهریه عندالاستطاعه می شود؟

خیر، حق حبس فقط مخصوص مهریه های «حال» یا «عندالمطالبه» است. مهریه عندالاستطاعه یعنی پرداخت آن مشروط به توانایی مالی مرد است و چون در لحظه عقد پرداخت آن لازم الاجرا نیست، زن نمی تواند تا زمان اثبات توانایی مرد، از حق حبس استفاده کند.

در صورت قسط بندی مهریه، حق حبس تا چه زمانی باقی می ماند؟

اگر تقسیط مهریه به حکم دادگاه و به دلیل اعسار زوج (ناتوانی مالی مرد) صورت گرفته باشد، حق حبس زوجه تا پرداخت آخرین قسط مهریه باقی می ماند. اما اگر تقسیط با رضایت خود زن باشد، برخی حقوقدانان معتقدند حق حبس ساقط می شود.

اگر زن از حق حبس استفاده کند، آیا نفقه به او تعلق می گیرد؟

بله، طبق صراحت ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، استفاده از حق حبس باعث قطع نفقه نمی شود. یعنی حتی اگر زن به دلیل اعمال حق حبس از تمکین خودداری کند، شوهر همچنان موظف به پرداخت نفقه اوست.

رای وحدت رویه شماره ۷۱۸ دیوان عالی کشور چه تأثیری بر حق حبس زوجه دارد؟

این رأی تأثیر بسیار مهمی داشته است. قبل از آن، برخی معتقد بودند حق حبس فقط با تمکین خاص (رابطه زناشویی) ساقط می شود. اما رأی ۷۱۸ مقرر داشت که حتی تمکین عام (مثل سکونت در منزل مشترک و شروع زندگی زناشویی) نیز موجب سقوط حق حبس زوجه می شود، حتی اگر رابطه زناشویی خاصی برقرار نشده باشد.

آیا تمکین عام (مثل سکونت در منزل مشترک) حق حبس را ساقط می کند؟

بله، طبق رأی وحدت رویه شماره ۷۱۸ دیوان عالی کشور، سکونت ارادی زن در منزل مشترک با شوهر (تمکین عام) باعث سقوط حق حبس او می شود، حتی اگر تمکین خاص (رابطه زناشویی) صورت نگرفته باشد.

چگونه می توان حق حبس را به صورت قانونی اعمال کرد؟

برای اعمال قانونی حق حبس، زن باید ابتدا مهریه خود را از طریق قانونی (مثلاً ارسال اظهارنامه یا ثبت دادخواست مطالبه مهریه) مطالبه کند. سپس، تا زمان دریافت کامل مهریه، از هرگونه تمکین (چه خاص و چه عام) به صورت ارادی خودداری کند. بهترین کار این است که قبل از هر اقدامی با یک وکیل مشورت کنید.

اگر شوهر مهریه را پرداخت نکند، آیا حق حبس زوجه برای همیشه پابرجاست؟

تا زمانی که مهریه به طور کامل پرداخت نشده و زن نیز تمکین ارادی انجام نداده باشد، حق حبس او پابرجاست. این حق تا زمانی که شرط اصلی (عدم پرداخت مهریه) و شرط فرعی (عدم تمکین ارادی) وجود داشته باشد، باقی می ماند.

آیا در عقد موقت (صیغه) نیز حق حبس وجود دارد؟

درباره حق حبس در عقد موقت، بین حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد. برخی معتقدند با توجه به ماهیت عقد موقت و تسلیم مهریه در ابتدای عقد یا ضمن آن، حق حبس در این نوع از ازدواج معنا ندارد. اما نظر غالب این است که اگر مهریه در عقد موقت حال و عندالمطالبه باشد و به زن تسلیم نشود، او نیز می تواند از حق حبس استفاده کند.