خلاصه کتاب کسب و کار اعجاب: نیچه به روایت هیوبرت دریفوس ( نویسنده زانیار ابراهیمی )

کتاب «کسب و کار اعجاب» به قلم زانیار ابراهیمی، پرده از تفسیرهای عمیق و منحصربه فرد هیوبرت دریفوس، فیلسوف نامدار آمریکایی، از فلسفه فریدریش نیچه برمی دارد و دریچه ای نو به سوی ارتباطات پنهان اندیشه های نیچه و هایدگر باز می کند. این اثر به ما نشان می دهد که چطور می توانیم با نگاهی تازه به مفاهیم وجودگرا، جهان پیرامونمان را جور دیگری ببینیم.

فلسفه، یک اقیانوس بی کران از ایده ها و مفاهیم است که هر بار با غواصی عمیق تر در آن، گنج های تازه ای کشف می کنیم. بعضی کتاب ها هم مثل فانوس دریایی، راه را برایمان روشن می کنند تا در این اقیانوس گم نشویم. کتاب کسب و کار اعجاب: نیچه به روایت هیوبرت دریفوس، یکی از همین فانوس های راهنماست که زانیار ابراهیمی، نویسنده اش، ما را به سفری عمیق در دل اندیشه های پیچیده نیچه دعوت می کند؛ آن هم نه از هر زاویه ای، بلکه از نگاه یک فیلسوف بزرگ و پرنفوذ به نام هیوبرت دریفوس.

شاید بپرسید چرا باید این خلاصه را بخوانید؟ راستش را بخواهید، دنیای فلسفه نیچه، با تمام جذابیت ها و عمقش، گاهی اوقات می تواند مثل یک جنگل پرپیچ وخم به نظر برسد. تفسیرهای گوناگون و گاه متناقض، آدم را گیج می کند. حالا تصور کنید یک فیلسوف طراز اول مثل دریفوس، با نگاهی تازه و بدون تعصبات رایج، سراغ نیچه می رود و زانیار ابراهیمی هم این نگاه خاص و چالش برانگیز را برای ما روایت می کند. این کتاب، فرصتی بی نظیر است تا با یک تیر دو نشان بزنید؛ هم با نیچه آشناتر شوید و هم با یکی از تاثیرگذارترین مفسران او. پس بیایید دست به دست هم بدهیم و به این دنیای جذاب قدم بگذاریم.

در سایه بزرگان: معرفی نویسنده، مفسر و موضوع اصلی کتاب

وقتی اسم فلسفه می آید، ناخودآگاه یاد آدم های غرق در فکر و ایده هایی می افتیم که مرزهای زمان و مکان را درنوردیده اند. این کتاب هم حاصل همکاری فکری دو نفر است که یکی روایتگر شده و دیگری، مفسر. هر دو هم نقش مهمی در رسیدن این اندیشه ها به ما دارند.

زانیار ابراهیمی: مردی که پل شد

زانیار ابراهیمی، نویسنده و مترجم توانا، خودش یکی از پل های مهم بین اندیشه های غربی و خوانندگان فارسی زبان است. او با قلم روان و عمیقش، نه تنها یک کتاب را نوشته، بلکه پلی محکم زده تا ما بتوانیم از مفاهیم پیچیده فلسفی سر دربیاوریم. ابراهیمی با ترجمه و نگارش آثاری در زمینه فلسفه قاره ای و پدیدارشناسی، به خصوص در حوزه نیچه و هایدگر، نشان داده که استاد به زبان آوردن افکار دشوار است. او در این کتاب، با تسلطی مثال زدنی، تفسیرهای هیوبرت دریفوس را چنان رمزگشایی کرده که حتی اگر پیش زمینه ی عمیقی در فلسفه نداشته باشید، می توانید با او همراه شوید و از این سفر فکری لذت ببرید.

هیوبرت دریفوس: مفسر پرده بردار

هیوبرت دریفوس (Hubert Dreyfus)، فیلسوف فقید آمریکایی، خودش یک غول فکری به حساب می آید. او که بیشتر به خاطر تفسیرهایش از مارتین هایدگر، فیلسوف بزرگ آلمانی، معروف است، نگاهی کاملاً نو به نیچه انداخته. دریفوس نه فقط یک فیلسوف، بلکه یک مفسر بی نظیر است که می تواند از دل متن های فلسفی، گوهرهای پنهان را بیرون بکشد و آن ها را به زبانی قابل فهم و در عین حال عمیق، به مخاطبانش عرضه کند. او استاد دانشگاه برکلی بود و مطالعاتش در پدیدارشناسی، اگزیستانسیالیسم و حتی فلسفه هوش مصنوعی، او را به شخصیتی چندبعدی در دنیای فلسفه تبدیل کرده است. دریفوس در تحلیل هایش، همیشه به دنبال چیزی فراتر از ظاهر کلمات می گردد و تلاش می کند تا روح یک ایده را کشف کند.

کسب و کار اعجاب: چرا این عنوان؟

عنوان کتاب، «کسب و کار اعجاب»، خودش هم مثل یک معمای فلسفی می ماند. این عنوان از کجا آمده و چه معنایی دارد؟ دریفوس در تفسیرهایش از نیچه، به مفهوم اعجاب نیچه ای خیلی بها می دهد. او این اعجاب را به «فوزیس هایدگری» یا همان «گشودگی به هستی» پیوند می زند. در واقع، این کتاب می خواهد به ما نشان دهد که نیچه و هایدگر، هر دو، به نوعی از همان اعجاب و شگفتی بنیادین حرف می زنند؛ شگفتی ای که ما را از چنگال عقلانیت خشک و بی روح رها می کند و به ما اجازه می دهد جهان را با طراوت و تازگی تجربه کنیم. انگار می خواهند بگویند که زندگی، فراتر از منطق و محاسبه است و یک کسب و کار واقعی، تجربه همین اعجاب است. این پیوند بین غریزه و اعجاب، ما را به یونانیان باستان و حماسه های هومری هم می برد که برای نیچه و هایدگر منبع الهام بوده اند.

ستون های اصلی تفسیر دریفوس از نیچه

خب، حالا که با بازیگران اصلی داستان آشنا شدیم، وقتش رسیده که برویم سراغ اصل مطلب: دریفوس چطور به نیچه نگاه می کند؟ چه چیزهایی در تفسیر او برجسته است که آن را از بقیه متمایز می کند؟

اعجاب نیچه ای و فوزیس هایدگری: گشودگی به هستی

مهم ترین ستون در تفسیر دریفوس از نیچه، همین پیوند عجیب و غریب بین «اعجاب نیچه ای» و «فوزیس هایدگری» است. اجازه بدهید کمی بیشتر بازش کنیم. نیچه معتقد است زندگی، با تمام سختی ها و پیچیدگی هایش، چیزی شگفت انگیز و خواستنی است که باید به آن آری گفت. این اعجاب، همان حس تازگی و گشودگی نسبت به جهان است که ما را از بند قضاوت ها و ارزش گذاری های از پیش تعیین شده رها می کند.

از طرف دیگر، هایدگر از مفهومی به نام «فوزیس» (Physis) حرف می زند. فوزیس، ریشه در کلمه یونانی «درخشیدن» یا «پدیدار شدن» دارد و به معنای آن نیروی حیاتی است که باعث می شود چیزها خودشان را به ما نشان دهند؛ همان گشودگی به هستی، به چیزهایی که هستند، بدون هیچ پیش داوری. دریفوس می گوید نیچه و هایدگر هر دو، به نوعی از همین گشودگی حرف می زنند. هر دو می خواهند ما از چنگال عقلانیت صِرف و خشک و منطق محض رها شویم و جهان را با حواس پنج گانه و با تمام وجودمان درک کنیم. این یعنی زندگی کردن نه فقط با مغز، بلکه با قلب و روح و غریزه. اینجاست که یونانیان باستان، به خصوص حماسه های هومری، برای نیچه و هایدگر اهمیت پیدا می کنند. یونانیان باستانی که در دام عقلانیت بی روح اسیر نبودند و به جهان با چشم اعجاب نگاه می کردند.

عبور از تفسیرهای رایج: نگاهی تازه به نیچه

اگر اهل فلسفه باشید، حتماً می دانید که نیچه هزاران جور تفسیر شده. از فیلسوف های پست مدرن گرفته تا حتی گروه های نژادپرست و سیاسی، همه سعی کرده اند نیچه را به نفع خودشان مصادره کنند. اما دریفوس، از این تفسیرهای رایج فاصله می گیرد. او نمی خواهد نیچه را در قالب های از پیش ساخته شده بگنجاند. او با نگاهی تازه و بدون جانب داری، سعی می کند نیچه را به عنوان فیلسوفی که به رهایی انسان از قید و بندهای فکری و ارزشی اهمیت می دهد، معرفی کند. این رویکرد، دریفوس را قادر می سازد تا نیچه را به هایدگر نزدیک کند و نشان دهد که چطور این دو متفکر بزرگ، با وجود تفاوت های ظاهری، در عمق اندیشه شان به هم پیوند خورده اند. این کتاب به ما یاد می دهد که گاهی باید از نو نگاه کنیم، حتی به بزرگترین فلاسفه، تا حقیقت تازه ای را کشف کنیم.

دریفوس از شرح های معمول نیچه درمی گذرد و می کوشد ذیل مفهوم غریزه، ربط و نسبتی میان نیچه و هایدگر بیاید و با گره زدن مفهوم اعجابِ نیچه ای به فوزیسِ هایدگری، علاقۀ یکسانِ آن دو به یونانیانِ هومری را تا حد امکان مفصل بندی کند.

اَبَرسفر نیچه: خلاصه ای از فصول کتاب

حالا وقت آن است که گشتی در فصول اصلی کتاب «کسب و کار اعجاب» بزنیم و ببینیم زانیار ابراهیمی چطور ما را از طریق تفسیرهای دریفوس، در دنیای نیچه و ایده هایش همراهی می کند. هر فصل، یک ایستگاه در این سفر فکری است که مفاهیم کلیدی نیچه را از زاویه ای منحصر به فرد به ما نشان می دهد.

فصل اول: اراده یا خودانگیختگی – تناقضی به بلندای هستی

فصل اول کتاب، مثل یک دروازه به دنیای پیچیده نیچه عمل می کند. اینجا دریفوس، با کمک زانیار ابراهیمی، سراغ یکی از مهم ترین و چالش برانگیزترین ایده های نیچه می رود: تناقض بین اراده و خودانگیختگی. نیچه همواره از «اراده معطوف به قدرت» حرف زده، اما از طرفی به نوعی «خودانگیختگی» هم اشاره دارد. این دو مفهوم، در نگاه اول شاید متضاد به نظر برسند، اما دریفوس سعی می کند آن ها را در کنار هم معنا کند و نشان دهد که چگونه در اندیشه نیچه مکمل یکدیگرند. این یعنی، انسان باید اراده کند تا خودش را رها کند و اجازه دهد غریزه و خودانگیختگی اش به او شکل بدهد.

اما نقطه اوج این فصل، تحلیل عمیق «سه دگردیسی» نیچه است که در کتاب «چنین گفت زرتشت» آمده: شتر، شیر و کودک. این سه دگردیسی، مراحل رشد و تحول انسان را نشان می دهند:

• شتر: نماد انسانی که بارهای سنگین سنت، اخلاقیات و آموزه های قدیمی را بر دوش می کشد. شتر، فرمانبردار است و از پذیرش سختی ها نمی هراسد. این بارها، به قول نیچه، همان هایی هستند که سقراط، افلاطون و به خصوص مسیحیت بر دوش انسان گذاشته اند و او را از آری گویی به زندگی بازمی دارند. شتر، معرف ساحت گذشته است که انسان را محصور می کند.
• شیر: نماد انسانی مدرن که علیه سنت ها و بت های قدیمی قیام می کند. شیر می خواهد آزاد باشد و «سرور صحرای خود» شود. او «نه» می گوید به هر آنچه که مانع آزادی اش می شود. اما نکته اینجاست که شیر هنوز درگیر نفی است و هنوز نتوانسته به خلق ارزش های جدید برسد. او در ساحت حال قرار دارد، ساحت نفی و مبارزه.
• کودک: نماد انسانی رهاشده و خلاق. کودک، با نگاهی تازه و بی طرفانه به جهان می نگرد و از بازی کردن و خلق ارزش های جدید لذت می برد. کودک، «آری گو» به زندگی است و هیچ بار گذشته ای بر دوش ندارد. او در ساحت آینده زندگی می کند، ساحت خلق و آفرینش.

دریفوس این دگردیسی ها را به فلسفه زمان و هستی هایدگر هم ربط می دهد. شتر، نماینده «مجعولیت» یا همان پیش دادگی های هایدگری است؛ یعنی همان محدودیت ها و افق های امکانی که انسان در آن پرتاب شده. شیر، مرحله ای است برای رها شدن از این مجعولیت، و کودک، انسانی است که این رهایی را به دست آورده و در حال خلق امکانات جدید در افق هستی است.

فصل دوم: استاد بزرگ فرهنگ (غروب بت ها) – نیچه، منتقد ارزش ها

در این فصل، دریفوس ما را به سراغ یکی دیگر از آثار مشهور نیچه، «غروب بت ها»، می برد. نیچه در این کتاب، فرهنگ، ارزش ها و بت پرستی مدرن را به شدت نقد می کند. او معتقد است که ما در عصر مدرن، بت های جدیدی برای خودمان ساخته ایم؛ بت هایی مثل «عقل»، «علم»، «پیشرفت» و «اخلاقیات» که به همان اندازه بت های مذهبی، ما را از زندگی واقعی و غریزی مان دور کرده اند.

دریفوس با تفسیر نیچه در این فصل، نشان می دهد که چطور نیچه در تلاش است تا این بت ها را بشکند و راه را برای خلق ارزش های جدید و اصیل باز کند. او می گوید که نیچه یک فیلسوف مخرب نیست، بلکه یک خالق است که می خواهد انسان ها را به سرچشمه زندگی خودشان بازگرداند. این فصل اهمیت زیادی برای درک رویکرد نیچه به نقد فرهنگی و تلاش او برای یک بازنگری اساسی در تمام ارزش ها و مفاهیمی که زندگی ما را شکل می دهند، دارد.

فصل سوم: اعتیاد به امر مطلق (حکمت شادان) – در جستجوی شادی واقعی

«حکمت شادان» یکی از کتاب های کلیدی نیچه است که بسیاری از ایده های اصلی او، از جمله «مرگ خدا» و «بازگشت ابدی»، برای اولین بار در آن مطرح شد. دریفوس در این فصل، به این ایده ها از منظر خودش می پردازد و نشان می دهد که نیچه چطور انسان را به یک «شادمانی» عمیق و اصیل دعوت می کند.

عنوان اعتیاد به امر مطلق در این فصل، به وسواس انسان مدرن برای یافتن معنا و هدف نهایی در چیزی خارج از خودش اشاره دارد. نیچه می گوید این جستجو برای یک «امر مطلق» و یک حقیقت نهایی، نوعی اعتیاد است که ما را از زندگی در لحظه و کشف ارزش های خودمان بازمی دارد. دریفوس این بخش را با نگاهی به رمان های بزرگ ادبیات، مثل «موبی دیک» اثر هرمان ملویل و «برادران کارامازوف» از داستایفسکی، پیوند می زند. او نشان می دهد که چطور شخصیت های این رمان ها هم درگیر همین «اعتیاد به امر مطلق» هستند و این ارتباط، عمق بیشتری به تحلیل های فلسفی می بخشد.

فصل چهارم: ازنفس افتاده، شعر نیهیلیستی – مرگ خدا و فرصت زندگی

مفهوم «مرگ خدا» احتمالاً معروف ترین جمله نیچه است. اما این جمله، اغلب اوقات بد فهمیده می شود. نیچه وقتی می گوید «خدا مرده است»، منظورش این نیست که واقعاً یک موجود فیزیکی از بین رفته، بلکه منظورش این است که ارزش ها و بنیان های اخلاقی و مذهبی سنتی که قرن ها به زندگی انسان معنا می دادند، دیگر اعتبارشان را از دست داده اند.

در این فصل، دریفوس تفسیر نیچه را از این مفهوم عمیق تر می کند. او تأکید می کند که «مرگ خدا» نه یک فاجعه، بلکه یک فرصت بی نظیر برای بشر است. فرصتی برای رهایی از قید و بندهای ارزش های تحمیلی و خلق ارزش های جدید و معنای شخصی برای زندگی. این اتفاق، ممکن است در ابتدا باعث سرگشتگی و «نیهیلیسم» شود؛ همان حس پوچی که انسان مدرن با آن دست وپنجه نرم می کند. اما نیچه و دریفوس نشان می دهند که همین پوچی، می تواند نقطه ی آغاز یک آفرینش بزرگ باشد. انسانی که ازنفس افتاده، فرصت دارد تا نفس تازه ای بگیرد و شعر جدیدی از زندگی اش بسراید.

فصل پنجم: کی یرکگور، داستایفسکی و نیچه: پیوندهای پنهان

دریفوس در این فصل، مثلث بزرگان اگزیستانسیالیسم را کامل می کند: سورن کی یرکگور، فیودور داستایفسکی و فریدریش نیچه. این سه نفر، هرچند در زمان های مختلف و با رویکردهای متفاوتی زندگی می کردند، اما در پرداختن به مسائل بنیادین هستی انسان، آزادی، انتخاب و مسئولیت، نقاط مشترک فراوانی دارند.

این فصل، یک دیدگاه جامع از نقاط اشتراک و افتراق نظریات این سه فیلسوف و نویسنده بزرگ را ارائه می دهد. دریفوس، با توجه به مکاتبات نیچه و تحلیل دقیق آثار آن ها، نشان می دهد که چطور هر کدام به شیوه ی خودشان به ماهیت رنج، ایمان، بی معنایی و جستجوی فردیت پرداخته اند. این بخش از کتاب به ما کمک می کند تا اگزیستانسیالیسم را نه به عنوان یک جریان فکری یکپارچه، بلکه به عنوان مجموعه ای از صداهای قوی و مستقل درک کنیم که هر کدام به نوعی به «اعجاب» هستی اشاره دارند.

این فصل ها، فقط خلاصه ای از کتاب نیستند، بلکه مثل نقشه های راهی عمل می کنند که به ما کمک می کنند در این سفر فکری پیچیده گم نشویم و با عمق بیشتری به اندیشه های نیچه و تفسیرهای دریفوس از او پی ببریم.

چرا کسب و کار اعجاب برای ما مهم است؟

شاید فکر کنید خب، این همه فلسفه و حرف های پیچیده به چه کار ما می آید؟ «کسب و کار اعجاب» اما فقط یک کتاب فلسفی نیست؛ یک دعوت به تأمل عمیق تر در زندگی و جهان اطرافمان است. این کتاب به چند دلیل مهم، می تواند برای هر کسی که دغدغه فکری دارد، ارزشمند باشد.

ارزش افزوده تفسیر دریفوس: دریچه ای نو به سوی نیچه

راستش را بخواهید، نیچه یکی از آن فیلسوفانی است که هر کسی از ظن خود یار او می شود. اما دریفوس، با نگاه بی طرفانه و در عین حال عمیقش، نیچه را از غبار سوءتفاهم ها و تفسیرهای غلط بیرون می آورد. او به ما نشان می دهد که نیچه نه یک فیلسوف تاریک اندیش و بدبین، بلکه کسی است که به دنبال رهایی انسان و خلق زندگی ای سرشار از معناست. تفسیر دریفوس، یک دریچه تازه به دنیای نیچه باز می کند که کمتر کسی آن را تجربه کرده است. او نیچه را به ما نزدیک تر می کند و از او یک دوست فکری می سازد، نه یک غول فلسفی دست نیافتنی.

روشن سازی پیچیدگی ها: نیچه در کنار هایدگر

ارتباط نیچه با هایدگر، همیشه یکی از بحث برانگیزترین موضوعات در فلسفه قاره ای بوده است. آیا هایدگر، نیچه را درست فهمیده؟ آیا نیچه واقعاً مقدمه ای بر هایدگر است؟ «کسب و کار اعجاب» به این سوالات پاسخ می دهد و پیچیدگی های این ارتباط را برای ما روشن می کند. دریفوس با گره زدن مفهوم «اعجاب» نیچه ای به «فوزیس» هایدگری، یک پل محکم بین این دو فیلسوف می سازد. او نشان می دهد که چگونه هر دو، به نوعی از گشودگی به هستی و رهایی از عقلانیت خشک حرف می زنند. این روشن سازی، نه تنها به درک بهتر نیچه کمک می کند، بلکه دیدگاه ما را نسبت به کل جریان فلسفه وجودی عمیق تر می سازد. این کتاب به ما یاد می دهد که هیچ فیلسوفی در خلأ فکر نمی کند و همیشه یک رشته نامرئی، اندیشه های بزرگ را به هم وصل کرده است.

دعوت به اندیشیدن: زندگی عمیق تر

هدف اصلی فلسفه، فقط مطالعه و حفظ کردن ایده ها نیست؛ بلکه دعوت به فکر کردن است. «کسب و کار اعجاب» دقیقاً همین کار را می کند. این کتاب، ما را به بازاندیشی در مفاهیم بنیادی زندگی، آزادی، ارزش ها و حتی مرگ فرامی خواند. با خواندن این خلاصه و البته کتاب اصلی، حس می کنید که باید به زندگی تان جور دیگری نگاه کنید. باید از خودتان بپرسید: آیا واقعاً آزاد هستم؟ ارزش های زندگی ام را خودم خلق کرده ام یا دیگران برایم تعیین کرده اند؟ آیا به زندگی «آری» می گویم؟ اینها سوالاتی هستند که این کتاب در ذهن ما می کارد و ما را به سمت یک زندگی عمیق تر و اصیل تر هدایت می کند.

در نهایت، این کتاب می گوید که زندگی، یک کار معمولی نیست، بلکه یک «کسب و کار اعجاب» است؛ کسب و کاری که در آن باید با شگفتی و کنجکاوی، به جهان نگاه کنیم و خودمان را از بند عادت ها و پیش فرض ها رها سازیم. اینجاست که ما می توانیم یک زندگی واقعاً انسانی را تجربه کنیم.

نتیجه گیری

کتاب کسب و کار اعجاب: نیچه به روایت هیوبرت دریفوس ( نویسنده زانیار ابراهیمی )، یک اثر ارزشمند و راهگشا برای هر کسی است که می خواهد با عمق بیشتری با دنیای فلسفه و به خصوص اندیشه های نیچه و هایدگر آشنا شود. زانیار ابراهیمی با روایت دقیق و جذابش، تفسیرهای خاص و چالش برانگیز هیوبرت دریفوس را به ما هدیه می دهد؛ تفسیری که نیچه را نه یک فیلسوف ویرانگر، بلکه یک آفریننده و دعوت کننده به یک زندگی اصیل و سرشار از «اعجاب» معرفی می کند.

این کتاب به ما نشان می دهد که چگونه می توان از چنگال عقلانیت خشک و منطق صِرف رها شد و جهان را با نگاهی تازه تر، غریزی تر و با شگفتی درک کرد. از تحلیل سه دگردیسی نیچه گرفته تا پیوند میان «مرگ خدا» و فرصت خلق ارزش های نو، و همچنین روشن سازی ارتباطات پنهان میان کی یرکگور، داستایفسکی و نیچه، این کتاب تصویری کامل و عمیق از دیدگاه دریفوس ارائه می دهد.

اگر دوست دارید به سفری فکری بروید که ذهنتان را به چالش بکشد و شما را به اندیشیدن و بازنگری در ارزش هایتان دعوت کند، خواندن کتاب اصلی کسب و کار اعجاب را حتماً به شما پیشنهاد می کنیم. این کتاب، نه تنها دانش فلسفی شما را افزایش می دهد، بلکه ممکن است دیدگاه شما را نسبت به زندگی و جایگاهتان در این جهان نیز دگرگون کند. فرصت را از دست ندهید و خودتان را برای این «کسب و کار اعجاب» آماده کنید.