دادخواست مهریه از طریق دادگاه

مهریه یکی از مهم ترین حقوق مالی خانم هاست که شرع و قانون اون رو برای زن به رسمیت شناخته. از همون لحظه ای که عقد نکاح جاری میشه، زن مالک مهریه خودش میشه و میتونه هر تصرفی که بخواد توش انجام بده. اما خب، گاهی اوقات به دلایل مختلفی مثل اختلاف یا عدم تمایل همسر به پرداخت، خانم ها مجبور میشن که برای گرفتن حقشون به مراجع قانونی مراجعه کنن. اگه شما هم تو همچین شرایطی هستید و میخواید مهریه تون رو از طریق دادگاه بگیرید، این مقاله یه راهنمای کامل و جامع برای شماست. اینجا قراره از صفر تا صد مراحل و نکته های مهم مطالبه مهریه رو با هم مرور کنیم، طوری که دیگه هیچ ابهامی براتون نمونه و با چشم باز مسیر قانونی رو طی کنید.

گرفتن مهریه از راه دادگاه میتونه یه پروسه طولانی و پر چالش باشه، مخصوصاً اگه با پیچ وخم های قانونی آشنا نباشیم. اما نگران نباشید! هدف ما اینه که همه چیز رو براتون روشن کنیم. قراره قدم به قدم جلو بریم، از اینکه اصلا مهریه چی هست و چرا لازمه گاهی از طریق دادگاه اقدام کنیم، تا تک تک مراحل ثبت دادخواست، رسیدگی تو دادگاه، و حتی اجرای حکم. هرچیزی که برای مطالبه مهریه از دادگاه نیازه بدونید، از مدارک لازم گرفته تا هزینه ها و اون چیزایی که قانون دست همسر رو برای پرداخت مهریه بسته (مستثنیات دین)، همه رو باهم مرور می کنیم. پس اگه دنبال یه راهنمای کامل و دوستانه برای مطالبه مهریه هستید، جای درستی اومدید.

مهریه چیه و چرا مطالبه از طریق دادگاه ضروری میشه؟

مهریه، به زبان ساده، همون مبلغ یا مالیه که موقع عقد نکاح (عقد دائم یا موقت) به عنوان نشانه ای از تعهد و صداق مرد، به زن تعلق میگیره. این یه حق شرعی و قانونیه و از همون لحظه عقد، زن مالک اون میشه. یعنی چی؟ یعنی هر وقت دلش بخواد، میتونه اون رو از همسرش بخواد و مرد هم موظفه که پرداختش کنه. حالا این مهریه میتونه سکه باشه، طلا، وجه نقد، ملک، یا هر چیز دیگه ای که مالیت داشته باشه و قابل تملک باشه.

مطالبه مهریه معمولاً وقتی شروع میشه که زن و شوهر به اختلاف میخورن، یا خانم بنا به هر دلیلی تصمیم میگیره مهریه اش رو بگیره، حتی اگه قصد طلاق هم نداشته باشه. خب، اولین راهی که معمولاً برای مطالبه مهریه به ذهن میاد، مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک هست. این روش مزایای خودش رو داره و معمولاً سریع تر و کم هزینه تره. اما یه وقتایی هست که از طریق ثبت نمیشه کاری از پیش برد؛ مثلاً:

• وقتی اداره ثبت نتونه مالی از آقا برای توقیف پیدا کنه.
• وقتی اختلاف ها پیچیده باشن و نیاز به بررسی های حقوقی عمیق تری باشه.
• وقتی مهریه از نوع عندالاستطاعه باشه (که بعداً بیشتر در موردش توضیح میدیم) و نیاز به اثبات توانایی مالی مرد باشه، که این خودش مستقیماً به دادگاه ارجاع میشه.

تو این شرایط و موارد مشابه، دیگه راهی جز مراجعه به دادگاه خانواده نمیمونه. در واقع، دادگاه میشه پناهگاه نهایی برای خانم هایی که میخوان حقشون رو بگیرن. اینجا دیگه قاضی با توجه به مدارک و شواهد، حکم نهایی رو صادر میکنه و مسیر رو برای اجرای مهریه هموار میکنه. پس خیلی مهمه که با مراحل دادگاه آشنا باشیم تا بتونیم بهترین تصمیم ها رو بگیریم و با آگاهی جلو بریم.

آشنایی با مراحل کلی مطالبه مهریه (پیش از ورود به دادگاه)

قبل از اینکه سر و کله تون تو دادگاه پیدا بشه، یه مرحله مهم دیگه هم برای مطالبه مهریه وجود داره که اتفاقاً اولویت هم با اونه. قانون گذار، به خصوص بعد از تغییرات جدید، تاکید داره که اول برید سراغ اداره ثبت اسناد و املاک. بیاین ببینیم چرا و چطوری:

مراجعه اولیه به اداره ثبت اسناد و املاک

میدونید که سند ازدواج یه سند رسمیه. به همین خاطر، قانون گذار گفته برای مطالبه مهریه، اول باید از طریق اداره ثبت اقدام کنید. این قانون از بند ۳ ماده ۲۸ لایحه احکام برنامه ششم توسعه میاد و خیلی مهمه. یعنی اگه سند ازدواجتون رسمی باشه، نمی تونید مستقیماً برید دادگاه. باید اول از اداره ثبت شروع کنید.

اینجا چکار باید بکنید؟

1. مراجعه به دفترخانه ای که عقد کردید: اولین قدم اینه که به همون دفترخونه ای که عقد نکاحتون رو ثبت کرده، مراجعه کنید و درخواست صدور اجراییه مهریه رو بدید.
2. ارائه مدارک: اصل شناسنامه، کارت ملی، و سند ازدواجتون رو باید همراه داشته باشید.
3. معرفی اموال: اگه از اموال همسرتون (مثل ملک، ماشین، حساب بانکی) اطلاع دارید، میتونید همونجا به اداره ثبت معرفی کنید تا برای توقیفشون اقدام کنن.
4. صدور اجرائیه و اقدامات ثبت: اداره ثبت بعد از دریافت درخواست و مدارکتون، یه اجرائیه صادر میکنه و به همسرتون ابلاغ میشه. بعد از اون، اگه همسرتون ظرف مدت مشخصی (معمولاً ۱۰ روز) مهریه رو پرداخت نکنه، اداره ثبت برای توقیف اموالی که معرفی کردید یا خودشون پیدا میکنن، اقدام میکنه.

این مسیر معمولاً سریع تر و هزینه اش هم کمتر از دادگاهه. هدف قانون گذار از این کار هم این بوده که از شلوغی دادگاه ها کم کنه و یه راه حل ساده تر و اجرایی تر برای مطالبه مهریه جلوی پای خانم ها بذاره. اما خب، همیشه هم این راه به نتیجه نمیرسه.

چه زمانی نیاز به مراجعه به دادگاه پیدا می کنیم؟

همونطور که گفتیم، اگه اداره ثبت نتونه کاری از پیش ببره، یا شرایط خاصی پیش بیاد، اون وقت باید بریم سراغ دادگاه. این موارد معمولاً شامل اینها میشن:

• عدم شناسایی اموال قابل توقیف توسط اداره ثبت: شایع ترین حالته. اگه اداره ثبت هرچی بگرده و هیچ مال قابل توقیفی (مثل ملک، ماشین، حساب بانکی پر و پیمون) از همسرتون پیدا نکنه، اون وقت به شما میگه که دیگه کاری از دست ما برنمیاد و باید برید دادگاه. تو این حالت، اداره ثبت به شما یه گواهی عدم شناسایی مال میده که با اون میتونید دادخواست مهریه رو به دادگاه ببرید.
• وجود اختلافات حقوقی پیچیده: بعضی وقت ها ممکنه در مورد میزان مهریه، نوع مهریه، یا حتی اینکه آیا مهریه اصلا باید پرداخت بشه یا نه، اختلافاتی وجود داشته باشه که نیاز به بررسی دقیق تر قاضی و دادرسی داره. این مسائل رو اداره ثبت نمیتونه حل کنه و باید تو دادگاه بررسی بشن.
• مطالبه مهریه عندالاستطاعه: اگه مهریه شما عندالاستطاعه باشه (یعنی پرداختش مشروط به توانایی مالی مرد باشه)، دیگه نمی تونید از طریق ثبت اقدام کنید و باید مستقیماً دادخواستتون رو به دادگاه خانواده ببرید. چون اثبات استطاعت مالی مرد، یه کار قضاییه که نیاز به تحقیقات دادگاه داره.
• فوت زوج: اگه متاسفانه شوهرتون فوت کرده باشه، مطالبه مهریه باید از ترکه (اموال به جا مانده) او انجام بشه و این هم از طریق دادگاه (یا شورای حل اختلاف، بسته به میزان مهریه) پیگیری میشه.

پس، اگه تو هر کدوم از این شرایط بودید، باید چمدونتون رو ببندید و برای یه سفر حقوقی به سمت دادگاه آماده بشید. اینجاست که نقش دادخواست مهریه از طریق دادگاه پررنگ میشه.

مراحل گام به گام مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

رسیدیم به بخش اصلی ماجرا، یعنی مطالبه مهریه از طریق دادگاه. این مسیر هم مثل هر کار قانونی دیگه ای، مراحل خاص خودش رو داره که باید دونه به دونه و با دقت انجام بشه. بیاین ببینیم چطور باید این گام ها رو برداریم:

گام اول: ثبت نام و احراز هویت در سامانه ثنا

اولین و ضروری ترین قدم اینه که حتماً تو سامانه ثنا ثبت نام کنید و احراز هویت بشید. بدون این کار، امکان پیگیری هیچ پرونده قضایی ای رو نخواهید داشت. چرا؟ چون از این به بعد تمام ابلاغیه ها، پیامک ها و ارتباطات دادگاه با شما و همسرتون، از طریق همین سامانه انجام میشه.

• چطور ثبت نام کنیم؟ میتونید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید و همونجا براتون ثبت نام و احراز هویت رو انجام میدن. یا اینکه میتونید به صورت آنلاین پیش ثبت نام کنید و بعد برای احراز هویت به یکی از همین دفاتر برید.
• اهمیتش چیه؟ اگه تو سامانه ثنا نباشید، ممکنه از تاریخ دادگاه، رأی صادر شده یا هر ابلاغیه دیگه ای بی خبر بمونید و این میتونه به ضررتون تموم بشه. پس حتماً این مرحله رو جدی بگیرید.

گام دوم: تنظیم و نگارش دادخواست مطالبه مهریه

دادخواست، در واقع همون نامه رسمی شما به دادگاهه که توش خواسته تون رو مشخص می کنید. تنظیم دقیق و درست دادخواست خیلی مهمه، چون قاضی بر اساس همین دادخواست پرونده رو بررسی میکنه.

جزئیات بخش های دادخواست:

یه دادخواست استاندارد، بخش های مختلفی داره که باید با دقت پر بشن:

• خواهان: شما (خانم) یا وکیلتون. باید مشخصات کاملتون رو بنویسید (نام، نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس).
• خوانده: همسرتون. مشخصات کامل ایشون هم باید ذکر بشه.
• خواسته: اینجا دقیقاً میگید چی میخواید. مثلاً مطالبه تعداد X سکه تمام بهار آزادی بابت مهریه به نرخ روز، به همراه خسارات دادرسی.
• دلایل و منضمات: مدارکی که حرفتون رو اثبات میکنن. مثلاً اصل یا رونوشت مصدق سند ازدواج، گواهی عدم شناسایی مال از اداره ثبت (اگه از اون طریق اقدام کردید)، رونوشت شناسنامه و کارت ملی، و در صورت لزوم وکالتنامه وکیل.
• شرح دادخواست: این بخش، قلب دادخواست شماست. اینجا باید داستان رو تعریف کنید، اما نه به زبان عامیانه، بلکه به زبان قانونی و دقیق.

نکات مهم در شرح دادخواست:

• وقوع عقد: بنویسید که عقد نکاح دائم (یا موقت) بین شما و همسرتون تو چه تاریخی و تو کدوم دفترخونه با چه شماره ای جاری شده.
• نوع و میزان مهریه: دقیقاً مشخص کنید مهریه تون چی بوده (مثلاً ۱۰۰ سکه تمام بهار آزادی) و از چه نوعیه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه).
• عدم پرداخت: توضیح بدید که با وجود مالکیت شما بر مهریه و درخواستتون، همسرتون اون رو پرداخت نکرده. اگه از طریق ثبت اقدام کردید و به نتیجه نرسیدید، اینجا به اون هم اشاره کنید و گواهی مربوطه رو ضمیمه کنید.
• ضرورت تقویم خواسته: اگه مهریه تون سکه یا وجه نقد (با مبلغ بالا) باشه، باید اون رو به ریال تقویم کنید. یعنی یه مبلغ حدودی برای ارزش مهریه تعیین کنید. این کار هم برای مشخص شدن صلاحیت دادگاه (شورای حل اختلاف یا دادگاه خانواده) و هم برای محاسبه هزینه دادرسی لازمه. معمولاً وکیل ها این کار رو انجام میدن.

نمونه دادخواست مطالبه مهریه (عمومی و جامع):

ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهرستان]

با سلام و تقدیم احترام،

به استحضار عالی می رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] فرزند [نام پدر] به شماره ملی [شماره ملی] و آدرس [آدرس کامل]، به موجب سند ازدواج شماره [شماره سند] مورخ [تاریخ عقد] دفترخانه [شماره دفترخانه] [نام شهرستان]، به عقد دائم آقای [نام و نام خانوادگی خوانده] فرزند [نام پدر] به شماره ملی [شماره ملی] و آدرس [آدرس کامل] درآمده ام.

مهریه اینجانب، تعداد [تعداد] سکه تمام بهار آزادی به صورت عندالمطالبه می باشد که در زمان وقوع عقد تعیین و در سند ازدواج قید گردیده است. با توجه به مالکیت اینجانب بر مهریه از تاریخ عقد و عدم پرداخت آن از سوی خوانده محترم، علیرغم مراجعات مکرر و درخواست رسمی (در صورت اقدام از طریق ثبت: و پس از بی نتیجه ماندن اقدامات اجرایی از طریق اداره ثبت اسناد و املاک [نام شهرستان] که گواهی عدم شناسایی مال پیوست می باشد)، تقاضای محکومیت خوانده به پرداخت [تعداد] سکه تمام بهار آزادی به نرخ روز، به انضمام کلیه خسارات دادرسی، شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت داشتن وکیل) را از محضر محترم دادگاه خواستارم.

از محضر عالی، صدور حکم مقتضی بر اساس خواسته اینجانب و قوانین و مقررات جاری استدعا می شود.

با تشکر و احترام،

[نام و نام خانوادگی خواهان یا وکیل او]

گام سوم: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

بعد از اینکه دادخواستتون رو آماده کردید، حالا باید اون رو به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ببرید تا به صورت رسمی ثبت بشه. این دفاتر نقش واسطه رو بین شما و دادگاه دارن:

• تکمیل نهایی دادخواست: تو این دفاتر، فرم های دادخواستتون رو به صورت سیستمی تکمیل می کنن.
• پیوست کردن مدارک: همه مدارکی که آماده کردید (سند ازدواج، شناسنامه، کارت ملی، گواهی ثبت و…) رو ازتون میگیرن و اسکن می کنن و به پرونده الکترونیکی شما پیوست میکنن.
• پرداخت هزینه دادرسی: هزینه دادرسی رو هم تو همین دفاتر پرداخت می کنید.
• ارسال به دادگاه صالح: بعد از ثبت و پرداخت هزینه ها، دادخواست شما به صورت الکترونیکی برای دادگاه خانواده صالح (دادگاه محل اقامت خوانده) ارسال میشه. یه شماره پرونده هم به شما میدن که برای پیگیری های بعدی لازمتون میشه.

گام چهارم: فرآیند رسیدگی در دادگاه خانواده

حالا دیگه پرونده شما دست دادگاهه و مراحل رسیدگی شروع میشه:

• ارجاع پرونده و تعیین شعبه: دادخواست شما به یکی از شعب دادگاه خانواده ارجاع میشه.
• تعیین وقت رسیدگی: دادگاه یه تاریخ برای جلسه رسیدگی تعیین میکنه و این تاریخ به شما و همسرتون (از طریق سامانه ثنا) ابلاغ میشه.
• جلسات دادگاه و دفاعیات طرفین: تو جلسه دادگاه، قاضی حرفای شما و همسرتون رو میشنوه. شما باید دلایل و مدارکتون رو ارائه بدید و از خودتون دفاع کنید. همسرتون هم فرصت دفاع داره و ممکنه دلایلی برای عدم پرداخت مهریه بیاره، مثلاً ادعای اعسار (نداشتن توانایی مالی) یا ادعای بذل مهریه.
• صدور رأی دادگاه: بعد از بررسی های لازم، قاضی رأی صادر میکنه. این رأی میتونه محکومیت همسرتون به پرداخت مهریه، رد دعوای شما (اگه مدارک کافی نباشه)، یا صدور قرارهای دیگه ای باشه. رأی دادگاه هم از طریق سامانه ثنا به شما ابلاغ میشه.

گام پنجم: اجرای حکم دادگاه

اگه رأی دادگاه به نفع شما صادر بشه و همسرتون محکوم به پرداخت مهریه بشه، تازه نوبت به مرحله اجرا میرسه. معمولاً رأی دادگاه قابل اعتراضه و بعد از طی مراحل تجدیدنظر و قطعیت، میشه اون رو اجرا کرد.

• صدور اجرائیه دادگاه: بعد از قطعی شدن رأی، شما باید از دادگاه درخواست صدور اجرائیه کنید.
• مراحل توقیف اموال (در صورت عدم پرداخت): اگه همسرتون بعد از ابلاغ اجرائیه باز هم مهریه رو پرداخت نکنه، میتونید از دادگاه بخواید برای توقیف اموالش اقدام کنه. اینجا دیگه قاضی دستور توقیف رو صادر میکنه و از طریق اجرای احکام، این کار انجام میشه.

این نکته رو یادتون باشه: پروسه دادگاه ممکنه زمان بر باشه و به صبر و پیگیری نیاز داره. داشتن یه وکیل متخصص تو این مسیر میتونه خیلی بهتون کمک کنه تا کارها سریع تر و درست تر پیش بره.

نکات حقوقی و کاربردی مهم در دادخواست مهریه

تو مسیر مطالبه مهریه از طریق دادگاه، یه سری نکات ریز و درشت حقوقی هستن که اگه حواستون بهشون نباشه، ممکنه کارتون لنگ بمونه یا به نتیجه دلخواهتون نرسید. اینا همون «قلق ها»ی حقوقی هستن که میتونه سرنوشت پرونده تون رو عوض کنه. بیاین با هم چند تا از مهم تریناشون رو مرور کنیم:

درخواست تامین خواسته (توقیف اموال پیشگیرانه)

فرض کنید شما دادخواست مهریه میدید و همسرتون از قصد شما باخبر میشه. اگه بخوان زرنگی کنن و اموالشون رو جابجا کنن تا شما نتونید مهریه تون رو از اونا بگیرید، تکلیف چیه؟ اینجا «تأمین خواسته» به کمکتون میاد!

• تامین خواسته یعنی چی؟ تامین خواسته یعنی اینکه شما از دادگاه بخواید که قبل از اینکه همسرتون متوجه بشه یا فرصت کنه، اموالش رو توقیف کنن. هدفش اینه که جلوی هرگونه نقل و انتقال اموال رو بگیرن تا شما بتونید بعداً از همون اموال، مهریه تون رو وصول کنید.
• مزایاش چیه؟ مهم ترین مزیتش اینه که دست همسرتون رو برای فرار از پرداخت مهریه میبنده و خیال شما رو تا حد زیادی راحت میکنه که اگه حکم به نفع شما صادر شد، چیزی برای اجرا وجود داره.
• شرایط و زمان درخواست: شما میتونید تامین خواسته رو همزمان با دادخواست اصلی مطالبه مهریه درخواست کنید، یا حتی قبل از ثبت دادخواست اصلی! اگه قبل از دادخواست اصلی درخواست بدید، باید ظرف ۱۰ روز از تاریخ صدور قرار تامین خواسته، دادخواست اصلی مطالبه مهریه رو هم ثبت کنید، وگرنه تامین خواسته خود به خود لغو میشه. برای تامین خواسته مهریه، نیازی به تودیع خسارت احتمالی نیست.

نمونه دادخواست مطالبه مهریه به همراه درخواست تامین خواسته:

خواسته: ۱- صدور قرار تامین خواسته مبنی بر توقیف اموال خوانده به میزان [مبلغ تقویم شده مهریه] ریال (یا تعداد [تعداد] سکه تمام بهار آزادی) بابت مهریه، قبل از ابلاغ و اجرای حکم. ۲- محکومیت خوانده به پرداخت تعداد [تعداد] سکه تمام بهار آزادی مقوم به مبلغ [مبلغ تقویم شده] ریال به نرخ روز، به انضمام کلیه خسارات دادرسی شامل هزینه دادرسی و حق الوکاله وکیل.

شرح دادخواست: (همان شرح دادخواست عمومی، با افزودن این پاراگراف یا جمله قبل از درخواست نهایی)

نظر به اینکه احتمال نقل و انتقال اموال خوانده جهت فرار از پرداخت دین وجود دارد، مستنداً به ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی و بند (ب) آن، بدواً صدور قرار تامین خواسته مبنی بر توقیف اموال خوانده به میزان خواسته قبل از ابلاغ، مورد استدعاست تا از تضییع حق اینجانب جلوگیری شود. سپس، صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت مهریه و خسارات دادرسی تقاضا می گردد.

درخواست اعسار از هزینه دادرسی

همونطور که میدونید، برای ثبت دادخواست مهریه باید یه هزینه ای به عنوان «هزینه دادرسی» پرداخت کنید. این هزینه کم هم نیست و ۳.۵ درصد ارزش تقویم شده مهریه است. اگه خانم توانایی پرداخت این هزینه رو نداشته باشه چی؟ اینجا درخواست «اعسار از هزینه دادرسی» به کار میاد.

• اعسار یعنی چی؟ یعنی شما به دادگاه میگید که توانایی مالی برای پرداخت هزینه دادرسی رو ندارید و از دادگاه میخواید که شما رو از پرداخت این هزینه معاف کنه یا براتون اقساطی کنه.
• شرایط و مدارک لازم: برای درخواست اعسار، باید یه فرم دادخواست اعسار رو تکمیل کنید و معمولاً دو تا شاهد هم باید اظهارنامه اعسار شما رو تایید کنن. تو این فرم باید لیست اموالتون رو هم بنویسید تا دادگاه متوجه بشه که واقعاً توانایی مالی ندارید.
• تاثیر بخشنامه جدید قوه قضاییه: طبق بخشنامه شماره ۱۴۱۷/۱۰ مورخ ۱۴۰۳/۰۲/۰۱ قوه قضاییه، تو دعاوی مالی خانواده، دادگاه میتونه بدون اینکه یه رأی جداگانه صادر کنه، موقتاً شما رو از پرداخت هزینه دادرسی معاف کنه. یعنی دیگه لازم نیست حتماً یه دادخواست جداگانه برای اعسار بدید و دادگاه خودش این رو تو همون پرونده اصلی مهریه بررسی میکنه. البته هنوز هم برای تکمیل پرونده، لازم هست که مدارک اعسار رو ارائه بدید.

نمونه دادخواست مطالبه مهریه به همراه درخواست اعسار:

خواسته: ۱- بدواً رسیدگی و صدور حکم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی. ۲- محکومیت خوانده به پرداخت تعداد [تعداد] سکه تمام بهار آزادی مقوم به مبلغ [مبلغ تقویم شده] ریال به نرخ روز، به انضمام کلیه خسارات دادرسی شامل حق الوکاله وکیل.

شرح دادخواست: (همان شرح دادخواست عمومی، با افزودن این پاراگراف یا جمله قبل از درخواست نهایی)

با عنایت به اینکه اینجانب [شغل/منبع درآمد] هستم و در حال حاضر هیچ گونه درآمد و دارایی کافی برای تامین هزینه های دادرسی مطالبه مهریه را ندارم، مستنداً به مواد [مواد قانونی مربوطه]، بدواً از محضر دادگاه محترم تقاضای رسیدگی و صدور حکم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را دارم. سپس، صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت مهریه و خسارات دادرسی مورد استدعاست.

محاسبه مهریه به نرخ روز

اگه مهریه شما وجه نقد یا سکه باشه و از زمان عقد سال ها گذشته باشه، ارزشش با تورم پایین میاد. قانون گذار حواسش به این موضوع بوده و راه حلی براش گذاشته: «محاسبه مهریه به نرخ روز».

• مبنای قانونی: این موضوع تو تبصره الحاقی به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی اومده. این تبصره میگه اگه مهریه پول رایج باشه، باید متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه (که بانک مرکزی اعلام میکنه) محاسبه و پرداخت بشه.
• نحوه محاسبه: بانک مرکزی هر سال شاخص قیمت رو اعلام میکنه. برای محاسبه مهریه به نرخ روز، باید ارزش مهریه رو از سال عقد تا سالی که دارید اون رو مطالبه می کنید، با توجه به این شاخص ها تعدیل کنید. این کار معمولاً توسط کارشناس دادگستری یا خود دادگاه انجام میشه و شما نیاز نیست خودتون حساب و کتاب دقیقی داشته باشید، فقط باید درخواستش رو تو دادخواستتون بنویسید.

نمونه دادخواست مطالبه مهریه به نرخ روز:

خواسته: محکومیت خوانده به پرداخت تعداد [تعداد] سکه تمام بهار آزادی (یا مبلغ [مبلغ اولیه] ریال وجه نقد) بابت مهریه، به نرخ روز با احتساب تغییر شاخص قیمت سالانه، به انضمام کلیه خسارات دادرسی.

شرح دادخواست: (همان شرح دادخواست عمومی، با افزودن این عبارت در قسمت خواسته)

با عنایت به تغییر شاخص قیمت سالانه از زمان وقوع عقد، مستنداً به تبصره الحاقی به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، تقاضای محاسبه و پرداخت مهریه اینجانب به نرخ روز، به همراه خسارات دادرسی را از محضر دادگاه محترم دارم.

مطالبه مهریه عندالاستطاعه و تفاوت آن با عندالمطالبه

مهریه رو میشه به دو شکل تو عقدنامه قید کرد: عندالمطالبه و عندالاستطاعه. فرقشون خیلی مهمه:

• مهریه عندالمطالبه: یعنی به محض اینکه عقد جاری شد، شما مالک مهریه هستید و هر وقت بخواید، میتونید اون رو از همسرتون مطالبه کنید. همسر شما هم موظفه که پرداختش کنه، چه پول داشته باشه چه نداشته باشه. اگه هم پول نداشته باشه، دادگاه میتونه اون رو قسط بندی کنه. اکثر مهریه ها از این نوع هستن.
• مهریه عندالاستطاعه: یعنی پرداخت مهریه منوط به اینه که مرد توانایی مالی برای پرداخت اون رو داشته باشه. تو این حالت، شما باید تو دادگاه ثابت کنید که همسرتون پول و دارایی داره که بتونه مهریه رو پرداخت کنه. اگه نتونید این رو ثابت کنید، نمیتونید مهریه رو بگیرید. این نوع مهریه رو نمیشه از طریق ثبت مطالبه کرد و حتماً باید برید دادگاه.

جلب زوج برای مهریه

اگه همسرتون محکوم به پرداخت مهریه بشه و بعد از صدور حکم و طی مراحل قانونی، همچنان از پرداخت خودداری کنه، آیا میشه اون رو زندان انداخت؟

• شرایط و محدودیت ها: قانون برای این موضوع هم تبصره ای گذاشته. تو ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده اومده که اگه مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی باشه، میشه از طریق دادگاه برای جلب (بازداشت) همسر اقدام کرد، اگه ایشون با وجود توانایی مالی، از پرداخت مهریه خودداری کنه. اما اگه مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه باشه، برای مازاد بر این ۱۱۰ سکه، دیگه امکان جلب وجود نداره و فقط در صورتی میشه مهریه رو گرفت که خانم بتونه ثابت کنه همسرش توانایی مالی برای پرداخت اون رو داره (ملائت زوج).

این نکات رو خوب به خاطر بسپارید. دونستن اینها میتونه تو روند پرونده تون خیلی بهتون کمک کنه.

یادتون باشه که تو مسائل حقوقی خانواده، حتی یه اشتباه کوچیک میتونه روند پرونده تون رو خیلی طولانی کنه یا حتی به ضررتون تموم بشه. پس همیشه حواستون به جزئیات باشه.

مدارک لازم برای مطالبه مهریه از طریق دادگاه

برای اینکه دادخواست مطالبه مهریه تون رو تو دادگاه خانواده ثبت کنید و پیگیری کنید، باید یه سری مدارک رو آماده داشته باشید. این مدارک، اسناد اصلی شما برای اثبات حقانیتتون هستن. اگه اینا کامل نباشن، ممکنه پرونده تون معطل بشه یا حتی رد بشه. پس لیست زیر رو با دقت بخونید و همه رو آماده کنید:

1. اصل سند ازدواج یا رونوشت مصدق آن: این مهم ترین مدرکه. اگه اصل سند رو ندارید، میتونید از دفترخونه ای که عقد کردید، یه رونوشت (کپی برابر اصل) بگیرید.
2. اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان (زن): برای احراز هویت شما لازمه.
3. اصل شناسنامه و کارت ملی خوانده (شوهر): اگه بهشون دسترسی دارید، می تونه کمک کننده باشه، هرچند نبودش لزوماً مانع نمیشه. اطلاعات دقیق شناسایی شوهر به دادگاه کمک میکنه تا ابلاغیه ها درست انجام بشه.
4. گواهی عدم شناسایی مال از اداره ثبت اسناد و املاک: اگه قبلاً از طریق اداره ثبت برای مطالبه مهریه اقدام کردید و اونجا به نتیجه نرسیدید (یعنی مالی از همسرتون پیدا نشد که توقیف کنن)، این گواهی رو بهتون میدن. حتماً باید این رو ضمیمه دادخواست دادگاه کنید.
5. در صورت داشتن وکیل: وکالتنامه وکیل: اگه کارتون رو به وکیل سپردید، وکالتنامه معتبر ایشون باید ضمیمه دادخواست باشه.
6. رسید پرداخت هزینه دادرسی: همون مبلغی که تو دفاتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت می کنید.
7. استشهادیه اعسار (در صورت درخواست اعسار از هزینه دادرسی): اگه درخواست اعسار از هزینه دادرسی دارید، باید فرم استشهادیه اعسار رو که توسط دو نفر شاهد تایید شده، همراه با لیست اموال و دارایی های خودتون ارائه بدید.

این لیست، مدارک پایه و ضروری هستن. گاهی ممکنه بسته به شرایط خاص پرونده تون، مدارک دیگه ای هم لازم بشه. مثلاً اگه مهریه عندالاستطاعه است و شما میخواید توانایی مالی همسرتون رو ثابت کنید، ممکنه نیاز به مدارکی مثل فیش حقوقی، سند مالکیت اموال، یا استعلام حساب های بانکی باشه. البته این موارد رو معمولاً دادگاه خودش استعلام می کنه یا از طریق کارشناس بررسی میشه.

هزینه دادرسی و مرجع صالح برای رسیدگی

قبل از اینکه پاتون رو تو دادگاه بذارید، باید از هزینه ها و اینکه اصلاً کدوم دادگاه یا مرجع به پرونده شما رسیدگی میکنه، مطلع باشید. این دونستن، بهتون کمک میکنه بهتر برنامه ریزی کنید و از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری بشه.

میزان هزینه دادرسی

مطالبه مهریه، یه دعوای مالی حساب میشه. یعنی برای ثبت دادخواستش، باید یه هزینه ای پرداخت کنید که بر اساس ارزش مالی مهریه محاسبه میشه.

• هزینه چقدره؟ معمولاً ۳.۵ درصد از ارزش ریالی مهریه (همون مبلغی که تو دادخواست تقویم میکنید) به عنوان هزینه دادرسی باید پرداخت بشه. مثلاً اگه مهریه تون رو ۱۰۰ میلیون تومان تقویم کرده باشید، حدوداً ۳.۵ میلیون تومان باید هزینه دادرسی بدید.
• اگه توانایی پرداخت نداشته باشیم؟ نگران نباشید! همونطور که قبلاً گفتیم، اگه توانایی مالی برای پرداخت این هزینه رو ندارید، میتونید همزمان با دادخواست مهریه، درخواست اعسار از هزینه دادرسی رو هم مطرح کنید. دادگاه این درخواست رو بررسی میکنه و اگه تایید بشه، یا شما رو از پرداخت معاف میکنه یا براتون قسط بندی میکنه.

مرجع صالح برای رسیدگی

حالا سوال اینه که کدوم دادگاه باید به پرونده مهریه شما رسیدگی کنه؟ این موضوع به مبلغ مهریه شما بستگی داره:

• شورای حل اختلاف: اگه مبلغ مهریه (همون مبلغی که تو دادخواستتون تقویم کردید) کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشه، پرونده شما میره شورای حل اختلاف. شوراهای حل اختلاف معمولاً روند رسیدگی سریع تری دارن.
• دادگاه خانواده: اگه مبلغ مهریه تقویم شده ۲۰ میلیون تومان یا بیشتر باشه، پرونده شما میره دادگاه خانواده. دادگاه های خانواده تخصصشون تو همین نوع دعاوی هست و به صورت تخصصی به این پرونده ها رسیدگی می کنن.

پس وقتی دادخواستتون رو تو دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت میکنید، اونجا با توجه به مبلغی که برای مهریه تعیین کردید، پرونده رو به مرجع صالح (شورای حل اختلاف یا دادگاه خانواده) میفرستن.

دونستن مراجع صالح و هزینه ها از اول راه، مثل این می مونه که نقشه راه و بودجه سفر رو داشته باشی. اینجوری سردرگم نمیشی و میتونی با آرامش بیشتری مسیر رو طی کنی.

مستثنیات دین در پرداخت مهریه چیست؟

یکی از سوالات مهمی که برای خانم ها پیش میاد اینه که اگه همسرمون محکوم به پرداخت مهریه شد و مال و اموالی داشت، آیا همه اموالش قابل توقیف هستن؟ جوابش «نه» هست. قانون گذار یه سری از اموال رو به عنوان «مستثنیات دین» در نظر گرفته که حتی اگه مرد بدهکار باشه، نمیشه اونا رو توقیف کرد تا بتونه به زندگی عادی خودش ادامه بده. این قانون برای حمایت از حداقل زندگی محکوم علیه (در اینجا مرد) وضع شده و تو ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی بهش اشاره شده. بیاین ببینیم این مستثنیات دین شامل چه چیزایی میشه:

1. منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکوم علیه در حالت اعسار او باشد: یعنی اگه همسرتون خونه ای داره که متناسب با جایگاه اجتماعی و زندگی معمولش هست و اون رو برای زندگی لازم داره، نمیشه اون خونه رو توقیف کرد. اما اگه بیشتر از یه خونه داشته باشه، یا خونش خیلی لوکس و گران قیمت باشه که از شأن معمولی زندگیش فراتر باشه، اون وقت میشه خونه های اضافه یا قسمت های مازاد رو توقیف کرد.
2. اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است: یعنی وسایل ضروری خونه مثل یخچال، گاز، تلویزیون معمولی، مبلمان ضروری و … رو نمیشه توقیف کرد. منظور وسایل ضروریه، نه فرش های عتیقه گران قیمت یا اسباب و اثاثیه تجملاتی که جزء نیازهای اولیه زندگی نیستن.
3. آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود: یعنی خوراکی ها و مواد غذایی که برای مصرف روزمره و در حد نیاز منطقی و عرفی خانواده لازمه، قابل توقیف نیست.
4. کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها: اگه همسرتون شغلش مثلاً معلم، استاد دانشگاه، یا وکیل باشه و کتاب ها و ابزارهای مرتبط با کارش رو نیاز داشته باشه، اونا هم جزء مستثنیات دین حساب میشن و نمیشه توقیفشون کرد. البته این هم باید در حد شأنش باشه، نه مثلاً یک کتابخانه شخصی بسیار گران قیمت که از نیازهای شغلی فراتر بره.
5. وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است: اگه همسرتون برای کسب درآمد و امرار معاش خودش و خانواده اش نیاز به وسیله یا ابزار خاصی داره (مثلاً یه تاکسی برای راننده، یا ابزار خاص یه صنعتگر)، این ابزارها هم توقیف نمیشن. چون اگه توقیف بشن، دیگه نمیتونه کار کنه و امرار معاش داشته باشه.
6. تلفن مورد نیاز مدیون: تلفن همراه (یا ثابت) که برای ارتباطات ضروری و شغلی لازمه.
7. مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد: این مورد درباره پول پیش اجاره خونه است. اگه همسرتون مستأجر باشه و برای اجاره خونش پول پیش داده باشه، اگه این پول برای زندگی ضروری باشه و خونه هم متناسب با شأنش باشه، نمیشه این مبلغ رو توقیف کرد.

مهم ترین نکته تو همه این موارد، «شأن محکوم علیه» و «عرف» هست. یعنی دادگاه با توجه به موقعیت اجتماعی، شغلی و درآمدی همسرتون، تشخیص میده که کدوم اموال جزء مستثنیات دین هستن و کدوم نه. پس نمیشه یه قانون ثابت برای همه در نظر گرفت و هر پرونده ای شرایط خودش رو داره.

جمع بندی و توصیه نهایی

رسیدیم به انتهای این مسیر پرپیچ وخم! همونطور که دیدید، مطالبه مهریه از طریق دادگاه، یه فرآیند کاملاً قانونی و مرحله به مرحله است که نیاز به دقت، صبر و آگاهی داره. از آشنایی با مهریه و تفاوت های عندالمطالبه و عندالاستطاعه تا مراحل ثبت دادخواست تو سامانه ثنا، دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و رسیدگی تو دادگاه، همه رو با هم مرور کردیم. یاد گرفتیم که چطور میشه برای تامین خواسته (توقیف پیشگیرانه اموال) اقدام کرد یا اگه دستمون تنگ بود، درخواست اعسار از هزینه دادرسی بدیم.

همچنین دیدیم که چطور مهریه به نرخ روز محاسبه میشه و چه مدارکی برای این کار نیازه. حواسمون باشه که هر مهریه ای یه مرجعی داره، گاهی شورای حل اختلاف و گاهی دادگاه خانواده. و البته، یادمون نره که حتی اگه حکم به نفع ما صادر شد، یه سری اموال هستن که قانون دست بهشون نمیزنه، یعنی همون مستثنیات دین.

درسته که سعی کردیم همه جزئیات رو به زبانی ساده و خودمونی توضیح بدیم، اما نباید فراموش کنیم که پرونده های حقوقی، مخصوصاً دعاوی خانواده، میتونن خیلی حساس و پیچیده باشن. هر پرونده ای شرایط خاص خودش رو داره و ممکنه نکات پنهانی داشته باشه که فقط یه وکیل متخصص میتونه اونا رو تشخیص بده و بهترین راه حل رو پیشنهاد بده. اگه خودتون دست به کار بشید و بدون مشاوره جلو برید، ممکنه ناخواسته اشتباهاتی انجام بدید که جبرانشون هم وقت گیر باشه و هم هزینه زیادی روی دستتون بذاره.

پس توصیه نهایی و دوستانه ما اینه: حتی اگه فکر می کنید همه چیز رو میدونید، باز هم حتماً از یه وکیل پایه یک دادگستری که تو زمینه دعاوی خانواده تخصص داره، مشاوره بگیرید. وکیل میتونه شما رو تو این مسیر راهنمایی کنه، بهتون بگه چطور بهترین دادخواست رو تنظیم کنید، چطور از حقتون دفاع کنید و چطور پرونده تون رو سریع تر به نتیجه برسونید. اون با تجربه و دانشش، میتونه مثل یه قطب نما تو دریای پر تلاطم قانون، شما رو به ساحل امن برسونه.