زندان بزرگ تهران فشافویه

زندان بزرگ تهران فشافویه که خیلی ها آن را با اسم «ندامتگاه مرکزی تهران بزرگ» هم می شناسند، در واقع یک مجموعه بزرگ در جنوب تهران و حوالی حسن آباد قم است. این زندان ابتدا برای نگهداری و اصلاح معتادان و محکومان مواد مخدر ساخته شد، اما با گذشت زمان تبدیل به یکی از اصلی ترین ندامتگاه های استان تهران شد و حالا بخش زیادی از زندانیان استان را در خود جای داده است.

زندان فشافویه کجاست؟ ندامتگاه مرکزی تهران بزرگ رو بهتر بشناسیم!

وقتی اسم «فشافویه» یا «زندان بزرگ تهران» میاد، شاید اولین سوالی که تو ذهنتون نقش ببنده این باشه که اصلاً این زندان کجا قرار گرفته و چطور میشه بهش رسید. برای خیلی ها، به خصوص خانواده هایی که عزیزانشون اونجا هستن، دونستن این جزئیات خیلی مهمه. بیاین با هم یه نگاه دقیق تر به موقعیت مکانی و راه های دسترسی به این ندامتگاه بزرگ بندازیم.

اسم های رسمی و غیررسمی: از فشافویه تا ندامتگاه تهران بزرگ

اول از همه، لازمه بدونیم که این مجموعه اسم های مختلفی داره که همشون به یه جا اشاره می کنن. اسم رسمی و کاملش «ندامتگاه مرکزی تهران بزرگ» هست، اما بین مردم و حتی گاهی در اخبار، بهش می گن «زندان فشافویه» یا «زندان بزرگ تهران». دلیلش هم اینه که این ندامتگاه در منطقه فشافویه شهرستان ری قرار داره. پس هر وقت این اسم ها رو شنیدید، بدونید که منظور همون زندان بزرگیه که در جنوب تهران واقع شده.

نقشه و مسیر: چطور خودمون رو به فشافویه برسونیم؟

اگه بخوایم آدرس دقیقش رو بدیم، باید بگیم که زندان فشافویه در شهرستان ری، جاده حسن آباد، کیلومتر ۱۲ آزادراه تهران به قم قرار گرفته. خب، این یعنی چی؟ یعنی برای رسیدن به اینجا، باید حدوداً ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر از جنوب تهران دور بشید. اگه با ماشین شخصی می خواید برید، باید وارد آزادراه تهران-قم بشید و بعد از حدود ۱۲ کیلومتر از حسن آباد، تابلوهای زندان رو دنبال کنید. یادتون باشه که مسیر نسبتاً طولانیه و ممکنه ترافیک هم داشته باشه، پس زمان رو دست کم نگیرید.

برای کسانی که دسترسی به ماشین شخصی ندارن، استفاده از وسایل نقلیه عمومی هم ممکنه، هرچند کمی سخت تره. می تونید با اتوبوس یا مترو خودتون رو به ترمینال های جنوب تهران برسونید و از اونجا با تاکسی های خطی یا دربستی که به سمت حسن آباد یا خود زندان میرن، ادامه مسیر بدید. البته باید بگم که گزینه های حمل و نقل عمومی مستقیم تا جلوی درب زندان خیلی زیاد نیست و احتمالاً باید بخشی از مسیر رو با تاکسی برید. بهتره قبل از حرکت، از راننده ها یا محلی ها در مورد بهترین مسیر و وسایل حمل و نقل سوال کنید.

دسترسی به زندان فشافویه کمی سخته و از تهران فاصله داره، پس حتماً قبل از حرکت، مسیر رو خوب بررسی کنید و زمان کافی رو برای رفت و آمد در نظر بگیرید.

یه تاریخچه کوتاه از زندان فشافویه: از اردوگاه تا ندامتگاه مرکزی

شاید براتون سوال باشه که اصلاً چرا یه زندان با این عظمت رو اینقدر دور از شهر ساختن و هدف اولیه ازش چی بوده. خب، هر ساختمونی داستانی پشت سرش داره و فشافویه هم از این قاعده مستثنی نیست.

از ایده اولیه تا تغییر کاربری

قصه ساخت زندان فشافویه، یا همون ندامتگاه مرکزی تهران بزرگ، برمی گرده به حدود ۱۵ سال پیش. در اون زمان، هدف اصلی از ساخت این مجموعه، ایجاد یه «اردوگاه» بزرگ برای نگهداری و اصلاح محکومان و زندانیان مرتبط با مواد مخدر بود. ایده این بود که این گروه از زندانیان رو از سایر مجرمان جدا کنن تا هم فضای بهتری برای اصلاحشون فراهم بشه و هم زندان های دیگه از شلوغی و مشکلات ناشی از حضور این افراد رها بشن.

مدت زمان زیادی صرف ساخت این مجموعه شد و بعد از سال ها تلاش، این اردوگاه آماده بهره برداری شد. اما با گذشت زمان و بالا رفتن تعداد زندانیان در استان تهران، به خصوص با توجه به محدودیت فضای زندان های قدیمی تر مثل اوین و رجایی شهر، تصمیم گرفته شد که فشافویه فقط یه اردوگاه نباشه. کم کم کاربری این مجموعه تغییر کرد و از یه اردوگاه صرف برای محکومان مواد مخدر، تبدیل شد به «زندان مرکزی استان تهران». این تغییر کاربری به این معنی بود که حالا فشافویه باید پذیرای انواع زندانیان با جرایم مختلف می بود و فشار زیادی رو برای نگهداری و مدیریت این جمعیت بزرگ بر دوش می کشید.

داخل زندان فشافویه چه خبره؟ ابعاد و ظرفیت ها

همون طور که گفتیم، فشافویه یکی از بزرگ ترین زندان های ایرانه. وقتی واردش میشی، یا حتی فقط از روی نقشه بهش نگاه می کنی، وسعتش واقعاً چشمگیره. بیایید یه تصویر دقیق تر از این مجموعه بزرگ داشته باشیم.

یه نگاه از بالا: مساحت و بخش های اصلی

کل مساحت این زندان حدود ۱۱۰ هکتار هست. برای اینکه یه تصوری از این وسعت داشته باشید، اگه بخوایم بگیم، تقریباً اندازه حدود ۱۱۰ زمین فوتبال میشه! از این مقدار، ۷۰ هزار متر مربعش زیربنای ساختمونی داره که شامل بخش های مختلف نگهداری زندانیان و امکانات پشتیبانی میشه. این زیربنای عظیم نشون دهنده حجم بالای عملیاتی هست که هر روز در این زندان انجام میشه.

زندان فشافویه از ۳۸ سوله بزرگ تشکیل شده. از این ۳۸ سوله، ۲۶ تا از اونها مخصوص نگهداری زندانیانه و هر کدوم شامل ۲۴ اندرزگاه ۳۰۰ نفره هستن. اگه یه حساب سرانگشتی بکنیم، می بینیم که این زندان می تونه تا ۱۷ هزار نفر زندانی رو در خودش جا بده. ۱۲ سوله باقی مونده هم به بخش های پشتیبانی و حفاظت اختصاص دارن. این بخش ها شامل آشپزخانه، خشکشویی، انباری، بهداری، و سایر امکانات لازم برای اداره یه مجموعه به این بزرگی هستن. این ارقام نشون می ده که با یه مجموعه عظیم و پیچیده روبرو هستیم که مدیریت اون، چالش های خاص خودش رو داره.

شرایط زندگی در فشافویه: چالش ها و واقعیت ها

حالا که با ابعاد و ساختار فشافویه آشنا شدیم، وقتشه که یه نگاهی بندازیم به اون چیزی که واقعاً داخل زندان می گذره. شرایط نگهداری و وضعیت زندانیان در هر زندانی، به خصوص در مجموعه ای به این بزرگی، همیشه جای بحث و توجه داره.

تراکم جمعیت و حال و روز زندانی ها

یکی از بزرگ ترین چالش های زندان فشافویه، تراکم بالای جمعیت زندانیانه. این زندان با ظرفیت ۱۷ هزار نفری، معمولاً پر از زندانیه و این شلوغی، خودش منبع خیلی از مشکلات دیگه میشه. طبق گزارش ها، بیش از ۵۰ درصد زندانیانی که وارد بخش قرنطینه میشن، معتادان تزریقی و کارتن خواب هستن که خیلی هاشون حتی توانایی ایستادن روی پاشون رو هم ندارن. این افراد، قبل از اینکه به زندان منتقل بشن، باید اول به بیمارستان برن و درمان بشن، اما متاسفانه اغلب این اتفاق نمی افته.

نحوه برخورد با زندانی های تازه وارد هم یکی از نقاط ضعف و مورد انتقاده. خیلی ها از برخوردهای نامناسب و غیرانسانی با این افراد در بدو ورود گلایه دارن. تصور کنید که یه نفر با شرایط جسمی و روحی نامناسب، وارد فضایی میشه که از همون ابتدا باهاش مثل حیوان یا احشام برخورد میشه. این نوع رفتار، به جای اصلاح، می تونه تاثیرات منفی جبران ناپذیری روی فرد بذاره.

بهداشت و درمان: کمبودها و دغدغه ها

یکی از مهم ترین بخش ها در هر زندانی، بهداشت و درمانیه که به زندانی ها ارائه میشه. متاسفانه، گزارش ها از فشافویه نشون می ده که در این زمینه، مشکلات جدی وجود داره. اقلام دارویی و تجهیزات پزشکی به شدت کم هستن. خیلی از زندانیانی که از فشافویه آزاد شدن، از وجود بیماری های واگیردار و غیر استریل بودن محیط بهداری زندان صحبت می کنن. این وضعیت می تونه باعث شیوع بیماری های مختلف بین زندانی ها بشه که خودش یه فاجعه بهداشتیه.

تاخیر در اعزام زندانیان بیمار به مراکز درمانی خارج از زندان هم یه معضل دیگه است. بارها اتفاق افتاده که زندانی ای با بیماری جدی نیاز به درمان فوری داشته، اما به دلیل کاغذبازی های اداری یا کمبود امکانات، با تأخیر زیاد به بیمارستان اعزام شده و گاهی این تأخیر عواقب جبران ناپذیری داشته. نکته عجیب تر اینکه، گفته میشه از زندانیان تعهد کتبی گرفته میشه که اگه به بیمارستان خارج از زندان اعزام بشن، هزینه های درمان رو خودشون باید پرداخت کنن. این یعنی علاوه بر رنج بیماری و حبس، بار مالی درمان هم روی دوش خانواده های زندانی ها قرار می گیره.

قانون تفکیک جرایم: روی کاغذ یا اجرا؟

طبق آیین نامه سازمان زندان های ایران، قانون تفکیک جرایم یکی از اصول مهم نگهداری زندانیانه. این قانون میگه که زندانی ها با جرایم مختلف، به خصوص زندانیان عقیدتی و سیاسی، باید از زندانیان با جرایم عادی جدا نگهداری بشن. هدف از این کار، جلوگیری از آسیب های احتمالی و امکان بازپروری بهتره. اما متاسفانه، در فشافویه این قانون اغلب نقض میشه.

گزارش های زیادی نشون می ده که زندانیان عقیدتی و سیاسی، به عنوان نوعی تنبیه، به این زندان منتقل میشن و در کنار زندانیان جرایم عادی و خطرناک نگهداری میشن. این موضوع نه تنها خلاف قانون هست، بلکه می تونه امنیت جانی و روانی زندانیان عقیدتی و سیاسی رو به خطر بندازه. این اتفاقات سوالات جدی ای رو درباره رعایت حقوق اولیه زندانیان و اصول انسانی در این ندامتگاه مطرح می کنه.

پرونده های حقوق بشری و حوادث تلخ در فشافویه

متاسفانه، نام زندان فشافویه بارها با حوادث تلخ و نقض حقوق بشر گره خورده. این حوادث نه تنها در ایران، بلکه در سطح بین المللی هم بازتاب داشته و اعتراضات زیادی رو به دنبال داشته.

قتل علیرضا شیرمحمدعلی: یک تراژدی در زندان

یکی از تلخ ترین اتفاقاتی که در زندان فشافویه افتاد، قتل «علیرضا شیرمحمدعلی» بود. علیرضا، یه زندانی سیاسی جوون بود که در سال ۱۳۹۸، در داخل زندان و در کمال ناباوری، با ۳۰ ضربه چاقو توسط دو زندانی عادی به قتل رسید. این اتفاق، شوک بزرگی به جامعه و فعالان حقوق بشر وارد کرد. چطور ممکنه یه زندانی سیاسی در داخل زندان، اون هم با این وحشیگری، جونش رو از دست بده؟ این واقعه، نقض آشکار قانون تفکیک جرایم و مسئولیت زندان در قبال حفظ جان زندانیان رو به وضوح نشون داد و سوالات جدی ای رو درباره امنیت و مدیریت زندان فشافویه مطرح کرد.

سرکوب دراویش گنابادی: یادآوری وقایع 1397

یه حادثه تلخ دیگه که نام فشافویه رو سر زبان ها انداخت، مربوط به ضرب و شتم «دراویش گنابادی» زندانی در سال ۱۳۹۷ بود. بعد از اعتراضات گلستان هفتم و بازداشت تعداد زیادی از دراویش، حدود ۴۰۰ نفر از اونها به زندان فشافویه منتقل شدن. شهریور ماه همون سال، دراویشی که در اعتراض به بدرفتاری با زنان درویش زندانی در زندان قرچک ورامین تحصن کرده بودن، به شکل وحشیانه ای مورد ضرب و شتم مأموران امنیتی قرار گرفتن. تو این حمله، از گاز اشک آور هم استفاده شد و تعداد زیادی از دراویش مجروح شدن. هشت نفر از اونها هم به سلول های انفرادی منتقل شدن. «مصطفی محبی»، رئیس وقت سازمان زندان های تهران هم در جریان این سرکوب حضور داشت. سازمان «دیده بان حقوق بشر» این برخورد رو به شدت محکوم کرد و این حادثه رو هم به فهرست بلندبالای نقض حقوق بشر در فشافویه اضافه کرد.

گزارش های دیگر از نقض حقوق زندانیان

اینها فقط دو مورد از برجسته ترین حوادثی هستن که از فشافویه گزارش شده. در طول سالیان متمادی، گزارش های مستند زیادی از سوی فعالان حقوق بشر و خانواده های زندانیان درباره نقض حقوق زندانیان، بدرفتاری، عدم دسترسی به امکانات اولیه، و شرایط نامناسب در این زندان منتشر شده. این گزارش ها نشون می ده که چالش های جدی ای در زمینه رعایت حقوق انسانی و کرامت زندانیان در این ندامتگاه وجود داره.

تحریم های بین المللی: فشافویه زیر ذره بین جهان

با توجه به گزارش های متعدد درباره نقض حقوق بشر و شرایط نامناسب در زندان فشافویه، این ندامتگاه مورد توجه سازمان ها و دولت های بین المللی قرار گرفت و در نهایت، تحریم هایی علیهش اعمال شد.

تحریم توسط ایالات متحده آمریکا

در پاییز سال ۱۳۹۸، وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا، زندان فشافویه رو به دلیل ارتباط با نقض جدی حقوق بشر مورد تحریم قرار داد. «برایان هوک»، نماینده وقت وزارت خارجه آمریکا در امور ایران، در مهر ماه همون سال این خبر رو اعلام کرد و دو ماه بعد، این تحریم ها به صورت رسمی اجرایی شدن. این تحریم ها، نشون دهنده این بود که جامعه جهانی، اتفاقات رخ داده در این زندان رو جدی گرفته و نسبت به وضعیت حقوق بشر در اون نگران هست.

تحریم اتحادیه اروپا

تحریم های بین المللی فقط به آمریکا محدود نشد. در فروردین ماه ۱۴۰۰، اتحادیه اروپا هم به دلیل نقض حقوق بشر در ایران، به خصوص در ارتباط با کشتار و سرکوب معترضان در آبان ۹۸، سه زندان جمهوری اسلامی ایران رو تحریم کرد که یکی از اونها، زندان فشافویه بود. این تحریم ها نشون می داد که نهادهای بین المللی به طور جدی پیگیر وضعیت حقوق بشر در این زندان ها هستن و نقض این حقوق، عواقب بین المللی رو به دنبال خواهد داشت. علاوه بر فشافویه، زندان های دیگه هم در لیست تحریم های اتحادیه اروپا قرار گرفتن که نشون از نگاه جامع اونها به این موضوع داره.

راهنمای عملی برای خانواده ها: وقتی عزیزانتان در فشافویه هستند

برای خانواده هایی که عزیزانشون در زندان فشافویه هستن، دسترسی به اطلاعات دقیق و کاربردی خیلی مهمه. از ملاقات گرفته تا ارسال وسایل و پیگیری وضعیت، همه اینها میتونه سوال های زیادی تو ذهن ایجاد کنه. اینجا سعی می کنیم به مهم ترین این سوالات جواب بدیم.

ملاقات با زندانی: قوانین و نکات مهم

ملاقات با زندانیان در فشافویه، مثل هر زندان دیگه ای، قوانین خاص خودش رو داره. اگه برای اولین باره که می خواید ملاقات برید، باید بگم که معمولاً هر روز اداری (شنبه تا چهارشنبه) می تونید از ۷ صبح تا ساعت ۱۳ برای ملاقات مراجعه کنید. اما یه نکته مهم اینه که فقط خانواده درجه یک (پدر، مادر، خواهر، برادر، همسر و فرزند) اجازه ملاقات دارن. پس حتماً شناسنامه و مدارک شناسایی معتبرتون رو همراه داشته باشید.

برای اولین ملاقات، نیازی به هماهنگی قبلی خاصی نیست، فقط باید مدارکتون رو همراه داشته باشید و برید. بعد از اولین ملاقات، زندان بهتون میگه که برای دفعات بعدی، چه روزهایی و با چه برنامه ای می تونید بیاید. یادتون باشه که اونجا چند تا تیپ و سالن با تفکیک جرایم وجود داره و هر سالن یه روز ملاقات خاصی داره. پس باید بدونید عزیزتون تو کدوم تیپ و اندرزگاه هست تا بتونید روز مناسب رو انتخاب کنید. همچنین، برای کودکان زیر ۷ سال، معمولاً اجازه ملاقات داده نمیشه یا نیاز به مجوزهای خاص داره، پس بهتره قبلش از زندان بپرسید. آوردن هرگونه وسیله ممنوعه مثل موبایل، ساعت هوشمند و… به سالن ملاقات ممنوعه و به شدت باهاش برخورد میشه.

ارسال لباس و وسایل به زندانی: چه چیزهایی مجازه؟

اگه می خواید برای عزیزتون لباس یا وسایل دیگه بفرستید، باید بدونید که این کار هم قوانین خاص خودش رو داره. معمولاً روزهای چهارشنبه برای تحویل لباس و وسایل مجاز به زندانی ها در نظر گرفته شده. اقلامی مثل لباس، حوله، و کاپشن معمولاً مجاز هستن، اما وسایل نظافتی مثل صابون، شامپو و مسواک رو قبول نمی کنن. دلیلش اینه که زندانی ها باید این وسایل رو از بوفه زندان خریداری کنن.

پس، اگه فکر می کنید عزیزتون به وسایل نظافتی نیاز داره، بهترین کار اینه که برایش پول واریز کنید تا خودش از بوفه خرید کنه. حواستون باشه که هر وسیله ای رو نمی تونید ببرید؛ قبل از رفتن، لیست اقلام مجاز رو از زندان بگیرید تا وقت و انرژی تون هدر نره.

واریز پول به حساب زندانی: چطور انجامش بدیم؟

یکی از راحت ترین راه ها برای کمک به زندانی، واریز وجه به حساب اونه تا بتونه از بوفه زندان خرید کنه یا هزینه های ضروری دیگه رو پوشش بده. برای این کار، معمولاً نیاز به اطلاعاتی مثل نام و نام خانوادگی، شماره پرونده یا کد ملی زندانی دارید. این اطلاعات رو می تونید از مددکاری زندان یا خود زندانی به دست بیارید. معمولاً زندان ها برای این کار، شماره حساب های خاصی دارن که می تونید از طریق بانک یا دستگاه های خودپرداز به اون حساب پول واریز کنید. حتماً رسید واریز رو نگه دارید تا اگه مشکلی پیش اومد، بتونید پیگیری کنید.

پیگیری وضعیت زندانی: از کجا خبر بگیریم؟

برای خانواده هایی که از شهرستان ها میان یا نگران وضعیت عزیزشون هستن، پیگیری وضعیت زندانی خیلی مهمه. اگه می خواید از حضور بستگانتون در این زندان مطلع بشید، بهترین راه اینه که با شماره های تماس زندان یا بخش مددکاری تماس بگیرید. البته باید بگم که گاهی اوقات دسترسی به اطلاعات از طریق تلفن سخته و نیاز به مراجعه حضوری داره. بخش مددکاری زندان، نقش مهمی در ارتباط بین زندانی و خانواده داره و می تونه در مورد وضعیت پرونده، سلامتی، و سایر مسائل مربوط به زندانی اطلاعاتی رو ارائه بده. اگه از شهرستان میاید، بهتره اول تماس بگیرید و از نحوه پیگیری اطلاعات مطمئن بشید.

زندانی های معروف فشافویه: چه کسانی اینجا بودن؟

فشافویه در طول سال ها، میزبان افراد سرشناس و معروف زیادی بوده. این افراد شامل چهره های هنری، سیاسی، و اجتماعی میشن که هر کدوم به دلیلی محکومیت یا انتقال، مدتی رو در این زندان سپری کردن. آشنایی با این اسامی، می تونه دید بهتری از طیف زندانیان و اهمیت این ندامتگاه بهمون بده.

یکی از معروف ترین چهره هایی که اخیراً در فشافویه بوده، امیرحسین مقصودلو معروف به «امیرتتلو»، خواننده پاپ زیرزمینیه. ایشون مدتی از دوران محکومیت خودش رو در بند جرایم مالی این زندان گذرونده. حضور تتلو در فشافویه، حواشی و بحث های زیادی رو در فضای مجازی و رسانه ها به وجود آورد و نام این زندان رو دوباره بر سر زبان ها انداخت.

همون طور که قبلاً هم اشاره کردیم، تعداد زیادی از دراویش گنابادی که در جریان اعتراضات گلستان هفتم بازداشت شده بودند، به زندان فشافویه منتقل شدن. این افراد، به دلایل عقیدتی و سیاسی، مدتی طولانی رو در این زندان گذروندن و حوادثی مثل ضرب و شتم اونها، خبرساز شد.

علاوه بر اینها، فعالان سیاسی و مدنی زیادی هم در مقاطع مختلف به عنوان تنبیه یا در طول دوران بازداشت، تجربه بودن در زندان فشافویه رو داشتن. این لیست می تونه شامل اسامی ای باشه که شاید در اخبار شنیده باشید یا در گزارش های حقوق بشری مطالعه کرده باشید. حضور این افراد در فشافویه، اهمیت این زندان رو به عنوان یکی از مراکز اصلی نگهداری زندانیان در کشور، پررنگ تر می کنه.

نتیجه گیری

زندان بزرگ تهران فشافویه، یا همون ندامتگاه مرکزی تهران بزرگ، مجموعه ای عظیم و پیچیده ست که از زمان ساختش تا به امروز، همواره با چالش ها و اتفاقات زیادی روبرو بوده. از هدف اولیه اش که نگهداری و اصلاح معتادان بود، تا تبدیل شدن به یکی از مهم ترین زندان های کشور، فشافویه راه درازی رو اومده.

همون طور که دیدیم، این زندان با وجود ظرفیت بالای ۱۷ هزار نفری، همچنان با مشکلاتی مثل تراکم جمعیت، کمبود امکانات پزشکی و بهداشتی، و نقض قانون تفکیک جرایم دست و پنجه نرم می کنه. حوادث تلخی مثل قتل علیرضا شیرمحمدعلی و سرکوب دراویش گنابادی، نشون دهنده عمق مشکلات حقوق بشری در این ندامتگاه هستن و به همین دلیل، فشافویه مورد تحریم های بین المللی از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا هم قرار گرفته.

در کنار همه اینها، برای خانواده ها و بازدیدکنندگان، دونستن راهکارهای عملی برای ملاقات، ارسال وسایل، و پیگیری وضعیت زندانی، اهمیت حیاتی داره. امیدواریم این راهنمای جامع تونسته باشه تصویر روشن تری از این ندامتگاه بهتون بده و ابهاماتتون رو برطرف کنه. توجه به وضعیت زندان ها و حقوق زندانیان، وظیفه ایه که همه ما باید بهش اهمیت بدیم و امیدواریم که در آینده، شاهد بهبود شرایط در اینگونه مراکز باشیم.