نخستین زنی که از دانشکده ی الهیات دانشگاه تهران دکتری گرفت
به گزارش اوبیکو، در خرداد 1355 نخسین زن ایرانی از دانشکده ی الهیات و معارف اسلامی دکتری گرفت. گزارش جلسه ی دفاع شهین دخت کامران مقدم (صفیاری) که از رساله اش با عنوان «خرم دینان» دفاع کرد و نیز گفت وگو با او در مجله ی زن روز به تاریخ هشتم خرداد 55 منتشر شد که بخش هایی از آن را در پی می خوانید:
روزی که خانم مقدم در دانشکده ی الهیات نطق دفاعیه ی خود را در مورد رساله ی دکترایش می خواند همه آمده بودند در وقت دفاع از تز هر دانشجو معمولا چهار تا پنج نفر استاد عضو هیات ژوری هستند و آن روز هفت تن از استادان دانشکده ی الهیات جمع شده بودند تا ببینند اولین زن فارغ التحصیل در رشته ی دکترای علوم الهی چگونه زنی است و چه معلوماتی دارد. … این خبر از یک هفته قبل در دانشگاه پیچید که زنی دارد از دانشکده ی الهیات دکتری می گیرد و استادان شک داشتند که موفق بشود و از یکدیگر می پرسیدند: «آیا یک زن می تواند از دانشکده ی الهیات دکتر بشود؟»… یکی از استادان مستقیم خانم مقدم که دانشمندی معمم و فوق العاده روشن فکر است در جواب بعضی از همکاران غیرمعمم که به او ایراد می گرفتند چرا با یک زن کار می کند او جواب می داد: «برای من یک شاگرد محقق مهم است، نه زن یا مرد بودن او» و خانم مقدم می گویند: «آن روز در چنین فضای پرشبهه و مخالف و موافق و در میان هفت مرد اهل دین و عرفان، احساس آرامش می کردیم و کم کم دریافتم بر خلاف تصور عده ی معدودی، استادان من اصلا افکار ضد زن نداشتند و معلوم بود که در دانشکده ی الهیات زمینه ی مساوی برای تحصیلات زن و مرد وجود دارد و اگر زنی یا دختری واقعا طلبه و محقق و زحت کش باشد از این پس می تواند در علوم الهی و عرفانی تحصیل کند و به کسب فضیلت بپردازد.»
خانم مقدم تنها عنوان نخستین خانم دکتر الهیات و معارف اسلامی را ندارد، بلکه اولین زنی هم هست که از گروه ادیان و عرفان دانشکده ی الهیات فارغ التحصیل شده است، این خانم تنها فرزند خانواده ی خود بود و وقتی با معلم زبان انگلیسی اش حتی قبل از آن که دیپلم بگیرد ازدواج می کرد یکی از شروط ازدواج این بود که شوهرش به او فرصت ادامه ی تحصیل بدهد و شهین دخت تمام دوران زندگی اش را به جز چند سال کودکی و سه سال اول زناشویی را با درس خواندن گذرانیده است. با داشتن سه فرزند: پیرایه و پیروزه و وحید و دختر بزرگی که حالا نوزده ساله است و دانشجوی دانشکده ی دندانپزشکی است این خانم فعال و روشن فکر مثل بسیاری از زن های اجتماعی امروزی ایران با دو دست چند هندوانه برداشته است. هم کار معلمی کرده، هم تحصیل در دانشگاه و هم بچه داری و خانه داری و جالب این که شوهرش در طول این راه دراز همیشه مشوق و کمک او بوده است… خانم مقدم می گوید:
– برای پیشرفت زن در جامعه ابتدا مرد باید گذشت داشته باشد، اگر مرد گذشت نداشته باشد، زن به جایی نمی رسد و در آن حد معمولی عقب مانده باقی می ماند.
از رشته ی تاریخ و جغرافیا در دانشسرای عالی دیروز و دانشکده ی تربیت معلم امروز لیسانس گرفتم و فوق لیسانسم را در دانشگاه تهران گذراندم. در آن سال های 44-45 هنوز در ایران دکترای تاریخ نداشتیم لذا از یک بورس دولت ترکیه استفاده کردم و به آن کشور رفتم. مدتی با خودم در حال مبارزه بودم که بروم یا نروم زیرا بچه ی کوچکم دوساله بود و جدایی از او برایم سخت بود اما به چند دلیل ترکیه را انتخاب کردم، اول به دلیل نزدیکی راه که می توانستم زود زود به ایران بیایم و بچه هایم را ببینم. دوم می دانستم که آرشیو ترکیه درباره ی تاریخ ایران خاصه درباره ی دوران افشاریه، صفویه فوق العاده غنی است.
در موسسه ی «تاریخ ترک آنکارا» به تحقیق ادامه دادم و این اتفاقا درست مصادف با جشن نهصدمین سال گرد فتح ملازگرد بود، زمانی که آلب ارسلان سلجوقی مانوس دیاجانوس را شکست داد و این جشن بزرگی برای ترک ها بود و می گفتند وضع ترک ها در آسیای صغیر با پیروزی ایرانیان تثبیت شد و رومی ها به کلی از حکومت بر آسیای صغیر برافتادند.
با زبان ترکی که در تهران و در انجمن ایران و ترکیه یاد گرفته بودم، به زودی توانستم به منابع مهم تاریخی که به زبان ترکی ولی به خط لاتین بود دست بیابم. ابتدا درباره ی روابط ایران و عثمانی مشغول تحقیق شدم جالب آن که اسناد و مدارک این دوره و نامه هایی که میان دربار ایران و عثمانی آن زمان رد و بدل می شده معمولا به زبان فارسی بوده است. در آن زمان ترک ها نامه های خود را به دربار ایران به زبان فارسی می نوشتند و دربار ایران به نامه ها به زبان ترکی جواب می داد. شاید از نظر احترام بود. ولی به هر حال در آن زمان زبان درباری ایران و عثمانی هم فارسی و هم ترکی بوده است.
مدتی که در ترکیه زندگی کردم بدترین دوران زندگی ام بود، دوری از خانواده در غربت. آن هم برای یک زن تک و تنها بسیار رنج آور بود. مهم ترین مسیله برایم تهیه ی مسکن بود زیرا هیچ خانواده ی ترکی حاضر نمی شد به یک زن محصل اتاق اجاره بدهد، در حالی که در ایران و سایر کشورهای اروپایی این مشکل برای یک زن اصلا وجود ندارد. اعتصابات دانشگاهی و اختلافات احزاب در ترکیه نیز کارم را عقب انداخت، و بالاخره هم برای ادامه ی تحصیل به ایران برگشتم و دوباره کنکور ورودی برای دوره ی دکتری دادم و از سر نو مشغول به کار شدم. هم دوره ی من در رشته ی ادیان فقط یک مرد بود ولی در دوره ی دکتری در تمام رشته ها ده نفر بودیم: یک زن و 9 مرد!
چرا رساله ی دوره ی دکترای خود را پیرامون خرم دینان انتخاب کردید؟
کار من در زمینه ی تاریخ بود و در تاریخ هرکسی نسبت به دوره های خاصی ذوق مطالعه دارد و نهضت های ایرانی از ابتدا مورد توجه من بود به خصوص که در این قسمت از تاریخ ابهام خاصی وجود دارد.
ظهور خرم دینان در ایران بعد از اسلام چگونه است.
خرم دینان از زمانی رو به رشد نهادند که ایران تحت سلطه ی عرب قرار می گیرد و آرزوی خاموش مانده ی ایرانیانی که می خواستند بازگشتی به استقلال و آزادی و آداب و رسوم و سنن و عقاید ایران باستان داشته باشند، همه در لباس نهضت های مرامی و دینی ظهور می کند و این نهضت ها را افرادی در زمان های مختلف مثل ابومسلم خراسانی و ابن مقفع و مازیار و… رهبری می کنند. باید بگویم که اندیشه ی خرم دینان از نظر عقیدتی مسلکی نبود که با ظهور یک فرد به نام «بابک خرم دین» به وجود بیاید و با او از بین برود، بلکه طرز فکری است که برای احیای استقلال ایران در لباس عقاید مذهبی در طول تاریخ ظهور کرد و به قسمت زیادی از ایران رسوخ کرد. البته در این میان نقش رهبر را نباید نادیده گرفت، و باید اوج قدرت خرم دینان را در مبارزات علنی «بابک» تلقی کرد.
شما مسایل مذهبی و ایمانی را برای بچه های تان چگونه توجیه می کنید؟
در هیچ جامعه ای بدون دین و ایمان نمی توان زندگی کرد. من برای جلب عنایت پرودگار عبادت می کنم و برای نزدیکی با او به اجرای فرایض مذهبی می پردازم و به فرزندانم می گویم که تنها راه برقراری رابطه با خداوند داشتن ایمان و اعتقاد مذهبی است. در این میان به نظر من ایمان پاک و خالص و قلبی مهم است نه تظاهرات آن که گاه جنبه ی مردم فریبی به خود می گیرد. خدا را نیروی حاکم بر همه کس و همه چیز می دانم و این نیروست که می تواند به همه ی ما قدرت بدهد و ما را در راهی که خیر است هادی و رهنمون باشد. درست است که بشر باید در راه تامین زندگی و اداره ی امور دنیا تلاش کند و همت داشته باشد. ولی باز منشا تمام قدرت ها و پیروزی ها لطف و مرحمت پروردگار است و انسان بی ایمان و بی مذهب پوک و پوچ است و در دریای زندگی به یک قایق شکسته و سرگردان می ماند.
مشکلات اجتماعی زن ایرانی امروز را در چه می بینید؟
دید منفی اکثر مردها نسبت به زن، یک دید ارتجاعی است و هنوز در نظر بسیاری از مردها، مرد مرد است و زن زن و این گروه برای مردها امتیازاتی قایل اند که زن را درخور داشتن آن امتیازات نمی دانند. این خاصیت روانی مردها باعث کندی کار زن ها در امور اجتماعی شده است و در میانه البته این زن است که باید بیش تر کار کند و سدهای عقده ی حقارت و بدبینی را بشکند و خودی نشان بدهد. متاسفانه بعضی از خانم ها با این که کار بیرون از خانه ندارند، مع الوصف وقت کشی می کنند و نقش مصرف کننده و حرام کننده را دارند و با این حال از اجتماع انتظار احترام و امتیازاتی هم دارند و با این روحیه نهضت آزادی و تساوی حقوق زن را به سرمنزل مقصود نمی رساند. جامعه ی زن تا برپا نخیزد و برای رسیدن به قافله ی علم و دانایی تلاش نکند، از زیر بار منت و انتقاد مرد رهایی نخواهد یافت.
البته من مخالف مرد شدن زن و خشن شدن جنس لطیف هستم و با آن که مسیولیت کارهای خانه و کارهای اجتماعی را تواما بر دوش دارم ولی وقتی در خانه هستم توقع ندارم شوهرم به من به چشم یک زن اجتماعی نگاه کند، می خواهم آن شکل زن سنتی زن در چهاردیواری خانه حفظ شود و مرد من مرا در محیط خانه زن خانه و مادر بچه ها بداند. علم و دانش و حرفه و کار مربوط به محیط خارج از خانه است…
25957
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "نخستین زنی که از دانشکده ی الهیات دانشگاه تهران دکتری گرفت" هستید؟ با کلیک بر روی فرهنگ و هنر، به دنبال مطالب مرتبط با این موضوع هستید؟ با کلیک بر روی دسته بندی های مرتبط، محتواهای دیگری را کشف کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "نخستین زنی که از دانشکده ی الهیات دانشگاه تهران دکتری گرفت"، کلیک کنید.