نسبت «طریق خدمت» شهید رئیسی و ظرف ریاست جمهوری

گروه سیاسی خبرگزاری علم و فناوری اوبیکو- حسین افسری؛ مهمترین میراث شهید آیت الله رئیسی همه فعالیت‌ها و خدماتی که در طول قریب چهل سال از ابتدای انقلاب تاکنون داشته است نیست. مهمترین بخش میراث هر فردی آن قسمتی از باقیمانده وجودی آن شخص است که ماناترین و موثرترین تاثیر بر آینده داشته است که دیگر در آن حضور و بروز شخص ندارد. برای مشخص‌تر کردن این موضوع نکاتی چند بیان می‌شود.

۱. از دیدگاه قرآن به این مطلب نگاه کنیم و آیه (بقیه الله خیر لکم ان کنتم مومنین) را از این منظر معنا کنیم آن قسمت از باقیمانده و میراث برای مومنان مایه خیر (در تمام ابعاد معنایی آن) خواهند بود (خیر لکم) که از جانب خدا آمده باشد و مُهر و مِهر خدا بر آن زده شده باشد (بقیه الله) و از این بابت بالاترین میراث خدا برای مومنان تا آخرالزمان وجود نازنین (بقیه الله الاعظم) هست و خواهد بود که برای ما به ودیعت نهاده است.

۲. از این دیدگاه مهمترین میراث امام خمینی، انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی است و انقلاب و نظام، تا زمانی که بر مرام و مکتب اسلام ناب محمدی پایدار و همسو بماند حیات معنوی و وجودی امام خمینی هم ادامه خواهد یافت.

۳. میراث آیت الله رئیسی را می‌توان در مجموعه اندیشه، سیره، گفتار، رفتار و مسلک ایشان جستجو کرد که سبب شد فقدان دراماتیک ایشان توجهات به سمت خصایص، ویژگی‌ها و عملکرد‌های این شخصیت جلب شود فقدانی که تاکنون در زیر غبار مسائل و مشکلات گسترده دولت سیزدهم و منش متواضعانه وی مورد غفلت قرار گرفته بود و گویا فقدان شیء مایه نشان دادن جایگاه آن شد. کل این خصایص و ویژگی‌ها را می‌توان در عبارتی مثل «منهج رئیسی» بیان و بازنمایی کرد و لذا بزرگترین میراث شهید رئیسی را می‌توان «منهج رئیسی» نامید.

۴. شاید کلمه مکتب رئیسی در ابتدای بیان برای این موضوع گویاتر برسد. اما بیان این نکته که در مسیر تکامل انقلاب اسلامی به سمت تمدن اسلامی، گوهر مرکزی انقلاب در عبارت «مکتب اسلام ناب محمدی» با قرائت امام خمینی نهفته است و پس از امام خمینی، تحقق این مکتب به دست باکفایت رهبر فرزانه انقلاب، شاگرد خلف امام سپرده شده است و ایشان به خوبی از عهده تفسیر، تدبیر، تکمیل و تحفیظ این مکتب برآمده اند. در این راه مجموعه سیره، اندیشه، گفتار و عملکرد شهید رئیسی در حقیقت یک راه و آئین برای تحقق این مکتب است و لذا عبارت «آئین و منهج رئیسی» شاید گویاتر باشد، زیرا نشان دهنده تعلق تعلق ذاتی و عملکردی «منهج رئیسی» به «مکتب اسلام ناب محمدی» است.

۵. از آن جهت منهج رئیسی مهمترین میراث آن شهید است که می‌تواند راهگشای بسیاری از معضلات و مسائل موجود و تبیین کننده راه و روش‌های آینده باشد. منهج رئیسی راه و روشی منحصر در کیش شخصیتی و رفتاری ایشان نیست که در این صورت غیر قابل توسعه و تسری به جامعه و دیگران بخواهد بود. منهج ایشان را می‌توان ترکیب کارآمدی از پنج عنصر اصلی مکتب فرهنگ اسلامی دانست: این پنج عنصر عبارتند از «ایمان عمیق، خدمت صادقانه (به عنوان تجلی عمل صالح دینی)، رفتار مومنانه و خالصانه (تجلی اخلاق و تقوای اسلامی)، تدبیر (به عنوان تجلی عقل) و اعتقاد به علم». باید دانست که اگر این ترکیب به تناسب در کنار هم قرار نگیرد و کم و کاستی و یا افزونی بیش از حد در یک عنصر در ترکیب نهایی صورت گیرد نتیجه نهایی به کارآمدی موثر نخواهد رسید. آن چیزی که علی رغم همه کاستی‌های احتمالی دولت سیزدهم و مشکلاتی که پیش روی جامعه و مردم قرار داشت بازهم مردم را از بدرقه این خادم خود منصرف نگردانید «منهج رئیسی» بود.

۶. شناخت «منهج رئیسی» شاید مهمترین یاری و کمک را به حال و اکنون جامعه ما نماید. براساس یادداشت قبلی عرض شده بود که رئیسی یکی از حلقه‌های زنجیره خادمان مکتب الهی از ابتدای تولد اول آدمیان تا ظهور خاتم اوصیا بوده است و به نحوی این پنج عنصر، عصاره مشترک همه اعضای این زنجیره خادمان است.

۷. در فقدان رئیس جمهور شهید خدمت، این جایگاه شاهد انتخاباتی خواهد بود تا جایگزین وی مشخص شود. اما آیا می‌توان انتظار داشت که رئیس جمهور بعدی باید تمام ویژگی‌های رئیس جمهور شهید فقید را، به عینه و مو به مو داشته باشد؟ و چنین انتظاری آیا ممکن است.

۸. شاید بتوان با چنین مثالی موضوع را بیان کرد که رئیس جمهور شهید، شبیه آبی بود که سعی می‌کرد جاری شود و در هر جایگاهی که قرار می‌گرفت بهترین کارکرد و عملکرد ممکن در نسبت با آن جایگاه را داشته باشد. اما مهمترین حسن وی این بود که سعی می‌کرد پنج عنصر اصلی منهج خود را همیشه محافظت کرده و بر آنها بیافزاید. جایگاه جدید از ایمان وی نکاهد و سعی بر خدمت را افزون کند و در عین حال رفتار خالصانه و متواضعانه اش حفظ گردد و بر استفاده از عقل (تدبیر) و دانش (علم) بیافزاید. حال هر کسی که بتواند بیشترین ترکیب موثر از پنج عنصر فوق را (ایمان، عقل، اخلاق و تقوا، عمل صالح و علم) را در وجود خود و در شاکله اطرافیان خود (به عنوان امتداد وجودی خود) متجلی کرده باشد می‌تواند ادعا کند که ادامه دهنده منهج رئیسی خواهد بود.

۹. رئیس جمهور شهید، خصایصی داشت که وی را به تعبیر رهبر فرزانه انقلاب به شخصیتی «جامع الاطراف» نزدیک میکرد، اما آیا در بین گزینه‌های موجود ریاست جمهوری شخصیتی با چنین جامعیتی وجود دارد؟ حداقل در بعد اسلام شناسی به عنوان یکی از مهمترین ارکان لازم برای چنین جایگاهی، آیا چنین شخصیتی وجود دارد؟

۱۰. عدم وجود شخصیت جامع الاطراف به منزله توقف در امر شناخت متصدی این جایگاه نباید بشود بلکه باید در هر یک از عناصر «منهج رئیسی» فرد جایگزین باید تعلق، اصالت و عهدمندی خود را به اثبات رسانده باشد. وی اگر اسلام شناس نیست باید نگاهی مکتبی و مومنانه به اسلام و مفسران اعلای آن – و شخص مقام معظم رهبری به عنوان اقامه کننده اسلام در انقلاب و اجتماع – داشته باشد. در بعد اخلاق و تقوای فردی و اجتماعی، از گردنه‌های خودپسندی و خودمداری گذشته باشد و در بعد عقل و تدبیر، خود از عقل و تدبیر برخوردار بوده و به عقل و تدبیر مومنانه جامعه هم تمکین داشته باشد و هم لحظه‌ای از توجه به علم و دانش و نقش آن در پیشبرد گفتمان انقلاب غافل نشود.

۱۱. جایگاه ریاست جمهور در نظام جمهوری اسلامی مصداق اتم و اکمل «عمل صالح» در مکتب اسلام ناب محمدی است و «بالاترین عمل صالح، خدمت به مردم و نظام جمهوری اسلامی است». همه نظام‌های سیاسی ددر دنیا، به نحوی مصداق خدمت به جامعه خود محسوب میشوند، اما تفاوت «منهج رئیسی» در ذیل «مکتب اسلام ناب محمدی» در موضوع خدمت با سایر نظام‌های معرفتی در آن است که عمل صالح در این نظام و به عبارت میدانی آن «خدمت به مردم»، به صورت سرشتی و تکوینی با چهار عنصر دیگر آمیخته و عجین شده است؛ لذا این نوع خدمت را میتوان جزو سختترین عملکرد‌های سیاسی اجتماعی دانست، چون باید توسط یک انسان مومن انجام شود (عنصر ایمانی) و وی باید خدا را در قالب اخلاق و تقوای فردی و اجتماعی، هر لحظه حاضر و ناظر بر خود بداند (عنصر اخلاق و تقوا) و لحظه‌ای از دو عنصر عقل و علم غافل نشود و همه این موارد باید سبب شود که درنگی جریان رودخانه عمل صالح توسط این فرد و گروه همراه و همکارش، قطع نگردد که (ان الانسان لفی خسر) و برای این افراد خسران هر بخش جامعه، خسران ایشان در نزد خداوند متعال است. مگر آنکه (الا الذین آمنوا) هر لحظه بر ایمانشان افزوده شود و (عملوا الصالحات) و عمل صالح رو به افزایش ایشان (خدمت) قطع نشود و در اینجاست که (تواصوا بالحق) جامعه ایمانی باید خود و چنین حاکمانی را همیشه به حق مداری و حق پذیری و هشدار بر عدم خروج از دایره حق توصیه کنند و (تواصوا بالصبر) همچنین صبر و شکیبایی در کلیه امور را پیشانی کار خود قرار دهند.

۱۲. استادی در معنای عمل صالح می‌فرمایند در معنای نسبت عمل صالح و لقای امام زمان دو معنا می‌توان فرض کرد: یک معنا آن است که انجام عمل صالح می‌تواند به لقای معنوی امام زمان منجر شود و معنای دیگر آن است که خود عمل صالح، لقای امام زمان است. حال می‌توان گفت جامعه‌ای که در هر لحظه به سمت عمل صالح قدم بر می‌دارد به سمت لقای امام زمان (و ان شاء الله ظهور ایشان) نزدیکتر می‌شود.