جنگ اوکراین و غزه در خدمت کارخانه های اسلحه سازی/ درگیری ها چه سودی برای غربی ها داشت؟

رسول سلیمی: روزنامه اسپانیایی زبان «ال پائیس» که دفتر آن در مادرید است نوشته شرکت های آمریکایی هانیول اینترنشنال آرتی اکس کورپوریشن لاکهید مارتین نورثروپ گرامن جنرال داینامیکس ال ۳ هریس و هانتینگتون اینگالس پیشتاز سود آوری از فروش اسلحه در اوکراین و اسرائیل هستند. این اتفاق درست زمانی روی می دهد که امریکا در طول ۳۰ ماه گذشته در کنار دیگر کشورهای عضو ناتو در سطح جهان صدها میلیارد دلار برای جنگ علیه روسیه هزینه کرده و البته کمک های بلاعوض هم برای کمک به اسرائیل در جنگ با حماس در غزه داشته است.

پیش از این نیز روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال در گزاشی به این موضوع اشاره کرده بود که «درگیری های جهان و افزایش تهدیدات سفارشات ساخت موشک هواپیما زیردریایی و دیگر سامانه های تسلیحاتی پیچیده را افزایش داده اما کارخانه های تسلیحات سازی نیز با مشکل کمبود پرسنل مواد اولیه و دیگر مسائل زنجیره های تامینی مواجه شده اند که این باعث طولانی شدن روند ساخت تسلیحات و مهمات جدید می شود.»

این در حالی است که حتی قبل از اینکه جنگ اوکراین آغاز شود بسیاری از شرکت های تسلیحاتی بزرگ آمریکا مباحث گسترده ای را با محوریت این مساله به راه انداخته بودند که تا چه اندازه اوج گیری تنش ها در قاره اروپا می توانند تضمین کننده تامین منافع اقتصادی آن ها باشند. همان زمان رئیس شرکت آمریکایی “ریتون تکنالوجیز” “گرِگ هِیز” تاکید کرده بود که چشم انداز وقوع درگیری و منازعات در شرق اروپا و دیگر مناطق جهان می تواند آورده اقتصادی بسیار خوبی برای این شرکت داشته باشد. وی همچنین گفته بود “ما فرصت هایی را جهت فروش بین المللی تسلیحات تولیدی خود پیش چشم هایمان می بینیم…تنش ها در شرق اوکراین تنش ها در دریای چین جنوبی و دیگر تنش هایِ مشابه همه و همه موجب می شوند تا بودجه های نظامی در جهان بالا روند. از این منظر من کاملا انتظار دارم که حدی از مزایا و منافعِ این قضیه نصیب شرکت ما نیز شود. “

چه آنکه در سه ماهه اول سال ۲۰۲۲ همزمان با جنگ اوکراین سرمایه گذاران سهام شرکت های اروپایی را به ارزش ۱.۴ میلیارد یورو معامله کردند که بالاترین رقم در هشت فصل مالی گذشته بوده است. در حالی که سهام معامله شده در شرکت های آمریکایی در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۳ به رکورد ۱.۰۳ میلیارد یورو رسید که همزمان با تشدید خشونت ها در غرب آسیا بوده است.

در همین حال «موسسه مشاوره مالی و راهبردی اکیورسی» گزارش داده عملکرد هفت شرکت اصلی آمریکا در این صنعت و هم چنین همتایان اروپایی آنها از زمان آغاز جنگ اوکراین یعنی ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ حدود ۵۹.۷ درصد افزایش داشته است.

در قاره اروپا شرکت های فرانسوی سافران داسو اویاسیون گروه تالس به همراه BAE بریتانیا راین متال آلمان لئوناردو ایتالیا و کنگسبرگ گروپن نروژ در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شده که همه این شرکت های مذکور رشد و ارقام قابل توجهی را در بازار سرمایه کسب کرده اند. این شرکت ها در حالی توانسته اند رشد را تجربه کنند که هنوز توان کافی برای پشتیبانی کامل از جبهه اوکراین را پیدا نکرده اند.

یورونیوز هم بر اساس یک گزارش جدید اعلام کرده از زمان حمله روسیه به اوکراین هفت شرکت بزرگ اروپایی سازنده تسلیحات و همچنین کمپانی های اسلحه سازی آمریکایی به سودهای قابل توجهی دست یافته اند. در این گزارش آمده که ارزش بازار تولیدکنندگان اصلی تجهیزات نظامی در ایالات متحده آمریکا و اروپا در دو سال و نیم گذشته و در پی جنگ های اوکراین و غزه افزایش نجومی داشته است.

اما این فقط ارزش سهام آنها نبود که افزایش یافت بلکه حجم سهام معامله شده نیز شاهد رشد بود. در سه ماهه اول سال ۲۰۲۲ مصادف با حمله روسیه به اوکراین سرمایه گذاران سهام شرکت های اروپایی را به ارزش ۱.۴ میلیارد یورو معامله کردند که بالاترین رقم در هشت فصل مالی گذشته بوده است. در حالی که سهام معامله شده در شرکت های آمریکایی در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۳ به رکورد ۱.۰۳ میلیارد یورو رسید که همزمان با تشدید خشونت ها در خاورمیانه است.

افزایش قیمت سهام شرکت های اروپایی در این بخش قوی تر از همتایان خود در آمریکای شمالی بود (۱۲۹ درصد در مقابل ۳۱ درصد) که تحلیل ها آن را به این واقعیت نسبت می دهند که در ایالات متحده این افزایش قبل تر شروع شد و بازارهای سهام اروپا بعداً به آن ملحق شدند. با وجود این تفاوت بین دو گروه همچنان بسیار زیاد است: ارزش بازار هفت غول آمریکایی به ۵۳۲ میلیارد یورو رسیده در حالی که ارزش بازار همتایان اروپایی آنها ۲۳۰.۶۵ میلیارد یورو باقی مانده است.

تحلیلگران سیاسی معتقدند جنگ اوکراین محدودیت ها و کمبودهای غرب را در زمینه تولید سریع تسلیحات جدید در زمان نیاز برجسته کرد. جنگ غزه هم ممکن است روند تولید یک سری تسلیحات خاص را محدود کند.

این محدودیت ها به ویژه در زمینه تولید موشک ها و سامانه هایی که مخصوص پدافند مقابله با موشک ها و همچنین هجوم انبوه پهپادها هستند شدیدتر است؛ پهپادهایی که حالا به عنصر محوری جنگ مدرن تبدیل شده اند.

روزنامه وال استریت ژورنال در تحلیل دیگری که ابتدای جنگ اوکراین ارائه کرده بود به این موضوع اشاره که شرکت کونگزبرگ که محصولاتی از جمله موشک های مستقر در کشتی و بخش هایی از جنگنده های اف-۳۵ را تولید می کند شیفت های بخش تولید خود را ۲۴ ساعته و هفت روز هفته کرده است و کارگران را حتی در برخی از تعطیلات زمان هایی که کارخانه معمولاً برای تعمیر و نگهداری کارش را متوقف می کند به کار فرا می خواند و با وجود این شیفت ها باز هم به ظرفیت کافی تولید نمی رسد.

برخی از تحلیلگران نظامی می گویند غرب همچنان که بودجه های نظامی خود را افزایش داده شاید از زمان جنگ کره تاکنون با این میزان محدودیت در زمینه تامین مواجه نشده باشد. ۱۰ مورد از بزرگ ترین شرکت های نظامی غرب در حال حاضر حجم سفارش هایشان به تنهایی به ارزش بیش از ۷۳۰ میلیارد دلار می رسد که حدود ۵۷ درصد نسبت به پایان سال ۲۰۱۷ زمانی که روند تقاضا شروع به افزایش کرد بیشتر است.

موضوع ظرفیت تامین سلاح و مهمات در جنگ های تمام عیار ذهن استراتژیست های نظامی را به این نکته معطوف کرده که توانایی کشورها در تولید سلاح و مهمات نقش مهمی در پیروزی یا شکست در جنگ دارد. ممکن است کشوری آغاز خوبی در جنگ داشته باشد اما لزوما نمی تواند مطمئن باشد که با طولانی شدن روند جنگ پایان دهنده خوبی برای کسب پیروزی نهایی در جنگ باشد. این نکته از آنجا مهمتر خواهد شد که شیوه های فعلی جنگ تغییر قابل ملاحظه ای با گذشته داشته و نقش تکنولوژی و پیمان های دفاعی در پیروزی کشورها به مراتب بیشتر از گذشته شده است.

مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی در یک شبیه سازی جنگی درباره نحوه واکنش آمریکا به حمله احتمالی چین به تایوان که نتایجش در اوایل سال ۲۰۲۳ منتشر شد تخمین زد که آمریکا در هفته اول چنین جنگی ذخیره موشک های ضد کشتی دوربرد بسیار مهمش را تمام خواهد کرد. آمریکا دیگر این توان را ندارد که انبارهای مهمات خود را به سرعت پر کند؛ به عنوان مثال در رابطه با سامانه های ناسامز ساخت هر موشک این سامانه حدود دو سال طول می کشد.

۳۱۱۲۱۳