دادگاه صالح تامین دلیل

دادگاه صالح برای درخواست تامین دلیل، دادگاه صلح محل وقوع ادله است. این یعنی اگر نیاز به حفظ اثری از یک اتفاق، خسارت یا مدرکی دارید، باید به دادگاه صلحی مراجعه کنید که آن اثر یا مدرک در حوزه قضایی آن قرار دارد. این موضوع، یعنی انتخاب دادگاه درست، اهمیت زیادی دارد تا کارتان بدون مشکل پیش برود و حق و حقوقتان ضایع نشود.

تاحالا شده نگران باشید مدرکی که دارید، یه روزی از بین بره یا تغییر کنه و بعداً برای اثبات حقتون به مشکل بربخورید؟ مثلاً تصادف کردید و می دونید اگه زود خسارت ماشینتون صورت برداری نشه، ممکنه بعداً نتونید ثابتش کنید؟ یا مستاجرتون تغییر شغل داده و شما نگرانید بعداً انکار کنه؟ خب، اینجا دقیقاً پای تامین دلیل به وسط میاد. تامین دلیل یه ابزار قانونی خیلی مهم و کارآمده که به شما کمک می کنه تا شواهد و مدارکتون رو رسمی و ثبت کنید تا بعداً تو دادگاه به کارتون بیاد.

اما مشکل اصلی خیلی ها اینجاست که نمی دونن برای این کار باید به کجا مراجعه کنن. انتخاب دادگاه اشتباه، یعنی هدر رفتن وقت، انرژی و حتی کلی دوندگی اضافه. پس اینکه بدونید دادگاه صالح تامین دلیل کجاست، مثل پیدا کردن شاه کلید برای حفظ حقوق شماست. تو این مقاله قراره با هم قدم به قدم، از تعریف تامین دلیل بگیرید تا چگونگی درخواستش و اینکه کدوم دادگاه مسئول رسیدگی بهشه، همه رو با زبانی ساده و خودمونی بررسی کنیم. آماده اید؟ بریم که این قضیه رو از صفر تا صد روشن کنیم.

تامین دلیل یعنی چی و چرا باید سراغش بریم؟ (مفاهیم پایه)

اجازه بدید با یه مثال شروع کنیم. فرض کنید توی خونتون نشتی آب از سقف دارید که از واحد بالایی میاد. الان خسارتش مشخصه، اما ممکنه تا دو ماه دیگه که بخواید شکایت کنید، سقف رو تعمیر کنید و اثری از نشتی نمونه. اون وقت چطوری می خواید ثابت کنید که چنین خسارتی وجود داشته؟ اینجا دقیقاً «تامین دلیل» وارد عمل میشه.

تامین دلیل، به زبان ساده و حقوقی، یعنی صورت برداری رسمی و قانونی از وضعیت فعلی یه مدرک، یه شیء، یه محل یا هر اوضاع و احوالی که فکر می کنید ممکنه در آینده به دردتون بخوره و احتمال از بین رفتن یا تغییرش هست. این کار با درخواست شما و به دستور قاضی انجام میشه. ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی هم به همین موضوع اشاره می کنه و میگه هر کس که احتمال بده در آینده، توی یه دعوای حقوقی، به دلایلی نیاز پیدا کنه که ممکنه از بین برن یا بشه دستکاریشون کرد، می تونه از دادگاه درخواست کنه که اون دلایل رو حفظ کنه.

حالا چرا باید سراغش بریم؟ دلایلش کاملاً مشخصه:

• حفظ و نگهداری دلایل: مهمترین دلیلش همینه. اگه مدرکی، اثری یا اتفاقی وجود داره که احتمال میدید در آینده از بین بره یا دستکاری بشه، تامین دلیل اون رو رسمی ثبت می کنه.
• استفاده در دعاوی آینده یا جاری: این صورت برداری ها می تونن بعداً به عنوان مدرک توی دادگاه اصلی به نفعتون استفاده بشن.
• جلوگیری از دردسرهای آینده: فکرش رو بکنید، چقدر آرامش بخش خواهد بود که بدونید مدرک محکمی دارید و لازم نیست نگران از بین رفتن اون باشید.

یه نکته خیلی مهم رو حواستون باشه: تامین دلیل خودش به تنهایی به معنای اثبات حقانیت شما یا صدور حکم نهایی نیست. این فقط یه مرحله مقدماتی برای جمع آوری مدارکه. در واقع، شما دارید یه جورایی از صحنه جرم (یا بهتر بگم، صحنه وقوع اتفاق) عکس و فیلم و گزارش رسمی تهیه می کنید که بعداً توی محاکمه اصلی (یعنی دعوای حقوقی اصلی) ازش استفاده کنید.

ویژگی های خاص تامین دلیل که باید بدونید

تامین دلیل، یه سری ویژگی های منحصر به فرد داره که دونستنشون حسابی به کارتون میاد و کمک می کنه با چشم بازتری سراغش برید. این موارد رو به قول معروف، بذارید کنار گوشتون:

• یه درخواست، نه دعوا: اولین و مهمترین نکته اینه که تامین دلیل ماهیت درخواست داره، نه دعوا. یعنی شما دارید از دادگاه یه خدمتی می خواید، نه اینکه با کسی وارد نزاع قضایی بشید. به خاطر همین بهش میگن درخواست غیرترافعی. این یعنی دادگاه لزوماً جلسه رسیدگی تشکیل نمیده و نیازی به حضور طرفین نیست، هرچند برای اجرای قرار معمولاً طرف مقابل احضار میشه.
• زمانش رو شما انتخاب می کنید: شما هم می تونید قبل از اینکه اصلاً دعوای اصلی رو شروع کنید، درخواست تامین دلیل بدید (مثلاً قبل از اینکه از مستاجر شکایت کنید)، هم می تونید وقتی دعوا شروع شده و در جریان دادگاه اصلیه، این درخواست رو مطرح کنید. ماده ۱۵۰ قانون آیین دادرسی مدنی هم دقیقاً همین رو میگه.
• قرارش غیرقابل اعتراضه، اما نتیجه اش نه: این یه نکته خیلی ریز ولی مهمه! وقتی دادگاه با درخواست شما موافقت می کنه و قرار تامین دلیل صادر می کنه، این قرار دیگه قابل اعتراض و تجدیدنظرخواهی نیست. یعنی نمی تونید بگید قاضی نباید این قرار رو صادر می کرد. اما نتیجه اون قرار، مثلاً نظریه کارشناسی که بعد از تامین دلیل داده شده، قابل اعتراضه. یعنی اگه کارشناس اشتباهی کرده باشه، می تونید بعداً به نظریه اش اعتراض کنید. این موضوع رو ماده ۱۵۵ قانون آیین دادرسی مدنی هم تایید می کنه.
• تامین دلیل خودش دلیل قطعی نیست، فقط یه نشونه اس: شاید خیلی ها فکر کنن وقتی تامین دلیل کردن، دیگه کار تمومه و حتماً برنده دعوا هستن. اما نه! تامین دلیل، فقط اماره قضایی یا یه نشونه محسوب میشه. این قاضی پرونده اصلیه که باید ارزش و میزان تاثیر این مدرک رو توی پرونده شما تعیین کنه. یعنی فقط یه تیکه از پازله، نه کل پازل.
• نیازی به تشکیل جلسه برای صدور قرار نیست: برای اینکه قاضی قرار تامین دلیل رو صادر کنه، لازم نیست یه جلسه رسمی دادگاه تشکیل بده و شما و طرف مقابل رو دعوت کنه. (ماده ۱۵۲ ق.آ.د.م) این یعنی مراحل اداریش می تونه سریع تر پیش بره.

با دونستن این ویژگی ها، می تونید بهتر از این ابزار قانونی استفاده کنید و قدم های محکمتری برای حفظ حقوق خودتون بردارید.

بالاخره دادگاه صالح تامین دلیل کجاست؟ (تمرکز اصلی)

خب، رسیدیم به هسته اصلی بحثمون، جایی که خیلی ها دچار سردرگمی میشن. دادگاه صالح تامین دلیل دقیقاً کجاست؟ اجازه بدید خیلی صریح و بدون پیچیدگی جواب بدم:

مرجع صالح و انحصاری برای رسیدگی به درخواست تامین دلیل، دادگاه صلح محل وقوع ادله است.

این رو یادتون باشه و به عنوان یه قانون کلی تو ذهنتون ثبت کنید. حالا این حرف یعنی چی؟

• دادگاه صلح: تا قبل از قانون جدید شوراهای حل اختلاف (مصوب ۱۴۰۲)، شوراهای حل اختلاف در بعضی موارد به درخواست های تامین دلیل رسیدگی می کردند. اما با قانون جدید، این صلاحیت به طور کامل به دادگاه صلح منتقل شده. پس دیگه سراغ شورای حل اختلاف نرید، چون درخواستتون رد میشه. بند ۷ ماده ۱۲ قانون شوراهای حل اختلاف مصوب ۱۴۰۲ صراحتاً می گه که رسیدگی به درخواست تامین دلیل در صلاحیت دادگاه صلح است.
• محل وقوع ادله: این بخش شاید کمی پیچیده به نظر بیاد، ولی ساده اس. منظور از محل وقوع ادله یعنی جایی که اون چیزی که می خواید صورت برداری کنید، قرار داره. مثلاً:
  • اگه می خواید از خسارت وارد شده به یه خونه عکس و گزارش تهیه کنید، دادگاه صلح همون محلی که خونه توشه، صالح به رسیدگیه.
  • اگه مدارکی توی یه شرکت هست که می خواید ازش تامین دلیل کنید، دادگاه صلح همون جایی که شرکت یا مدارک توشه، مرجع صالح شماست.
  • اگه یه تصادف تو یه خیابون خاص اتفاق افتاده و می خواید از وضعیت محل تامین دلیل کنید، دادگاه صلح همون حوزه قضایی صالح خواهد بود.

پس، کلید اصلی اینه: جایی که مدرک، محل، شیء یا اتفاقی که قراره ازش تامین دلیل بشه، قرار داره.

تفاوت صلاحیت دادگاه صلح برای تامین دلیل با صلاحیت دادگاه اصلی

این یه نکته خیلی مهمه و می تونه خیلی ها رو به اشتباه بندازه. دقت کنید که:
دادگاه صالح تامین دلیل (یعنی دادگاه صلح محل وقوع ادله) لزوماً همون دادگاهی نیست که بعداً به دعوای اصلی شما (مثلاً دعوای مطالبه خسارت یا تخلیه) رسیدگی می کنه.

مثال: شما ساکن تهران هستید و یک ماشین توی شیراز خریده اید که هنگام تحویل متوجه نقص فنی جدی در آن شده اید. برای تامین دلیل این نقص (صورت برداری از وضعیت فعلی ماشین)، باید به دادگاه صلح شهر شیراز مراجعه کنید، چون ادله (یعنی ماشین معیوب) در شیراز قرار دارد. اما وقتی خواستید بابت این نقص، از فروشنده شکایت کنید و دعوای اصلی رو مطرح کنید (مثلاً فسخ معامله یا مطالبه خسارت)، ممکنه دادگاه صالح برای اون دعوا، دادگاه محل اقامت فروشنده (مثلاً اصفهان) یا دادگاه محل عقد قرارداد (مثلاً تهران) باشه. پس این دو تا رو با هم اشتباه نگیرید!

هدف از این جدایی صلاحیت اینه که تامین دلیل، یه کار فوری و تخصصی برای حفظ مدارکه که باید همون جایی انجام بشه که مدرک وجود داره، بدون اینکه پیچیدگی های صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا، کار رو لنگ بندازه. پس انتخاب دادگاه صلح مناسب، اولین و مهم ترین گام شما برای حفظ حقوق خودتونه.

چطوری درخواست تامین دلیل رو آماده و به دادگاه صالح بدیم؟

خب، حالا که فهمیدیم دادگاه صالح تامین دلیل کجاست، وقتشه که ببینیم چطوری باید این درخواست رو تنظیم کنیم و به دست دادگاه برسونیم. این فرآیند هم مثل بقیه کارهای حقوقی، قواعد خودش رو داره که اگه درست رعایتش کنید، کارتون سریع تر و بدون مشکل پیش میره.

مراحل گام به گام تنظیم دادخواست تامین دلیل:

1. تهیه فرم دادخواست: اول از همه، شما باید درخواست تامین دلیل رو روی فرم مخصوص دادخواست تنظیم کنید. این فرم ها رو می تونید از دفاتر خدمات قضایی یا سایت های مربوطه تهیه کنید. معمولاً باید به تعداد طرف های مقابل + ۱ نسخه (که برای خود دادگاه هست) از فرم رو پر کنید.
2. مشخصات کامل درخواست کننده: مشخصات خودتون (نام و نام خانوادگی، شماره ملی، آدرس، شغل) رو با دقت و کامل بنویسید.
3. مشخصات طرف مقابل (خوانده): اگه طرف مقابلتون رو می شناسید، مشخصات کامل اون رو هم بنویسید (نام و نام خانوادگی، آدرس و…). اینجا یه نکته مهم وجود داره که پایین تر مفصل تر بهش می پردازیم.
4. موضوع دعوایی که برای اثباتش تامین دلیل می خواید: باید مشخص کنید که این تامین دلیل رو برای اثبات چه دعوایی در آینده یا حال حاضر لازم دارید. مثلاً درخواست تامین دلیل جهت صورت برداری از خسارات وارده به ملک در اثر ترکیدگی لوله به دلیل دعوای مطالبه خسارت.
5. اوضاع و احوالی که باعث درخواست تامین دلیل شده: اینجا باید توضیح بدید که چرا الان نیاز به تامین دلیل دارید و چه شرایطی (مثل احتمال از بین رفتن مدارک، فوریت موضوع) این درخواست رو توجیه می کنه. ماده ۱۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی هم میگه که درخواست شما، چه کتبی چه شفاهی، باید شامل این موارد باشه.
6. مدارک و پیوست های لازم: هر مدرکی که به درخواست شما کمک می کنه، مثل کپی برابر اصل سند مالکیت، قولنامه، عکس ها یا هر مدرک هویتی دیگه، باید ضمیمه درخواستتون بشه.
7. پرداخت هزینه دادرسی: برای ثبت درخواست تامین دلیل، باید هزینه دادرسی مربوطه رو پرداخت کنید. تعرفه این هزینه ها هر سال مشخص میشه و می تونید از دفاتر خدمات قضایی یا سایت قوه قضائیه استعلام بگیرید.

بعد از آماده کردن همه این موارد، باید درخواستتون رو به دادگاه صلح محلی که ادله در اونجا قرار داره، تقدیم کنید.

نکته مهم: آیا همیشه باید طرف مقابل رو مشخص کنیم؟

طبق ماده ۱۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی، اصل بر اینه که شما باید مشخصات طرف مقابل رو تو درخواست تامین دلیل بنویسید. اما، همیشه هم این امکان وجود نداره. گاهی اوقات شما نمی دونید کی مقصره یا چه کسی قراره طرف دعوای شما باشه. مثلاً فرض کنید یه دیوار بین دو ملک مشترکه و از دیوار همسایه، نشتی آب به ملک شما راه پیدا کرده، ولی نمی دونید دقیقاً کدوم واحد باعث این نشتی شده یا صاحبش کیه. اینجا چی؟

خبر خوب اینه که ماده ۱۵۴ قانون آیین دادرسی مدنی یه راه فرار از این مشکل گذاشته و میگه: هرگاه تعیین طرف مقابل برای درخواست کننده تامین دلیل ممکن نباشد، درخواست بدون تعیین طرف پذیرفته شده و به جریان می افتد.

پس اگه واقعاً نمی تونید طرف مقابل رو مشخص کنید، درخواستتون بدون معرفی اون هم پذیرفته میشه. اما یادتون باشه این یه استثناست، نه قاعده. اگه می تونید طرف رو مشخص کنید، حتماً این کار رو بکنید. چرا؟ چون مشخص بودن طرف مقابل از این جهت مهمه که طبق ماده ۱۵۲ قانون آیین دادرسی مدنی، طرف مقابل برای اجرای قرار تامین دلیل احضار میشه تا اگه حرفی داره بزنه یا اگه نظریه ای داره، ارائه بده. البته حتی اگه احضار هم بشه و نیاد، قرار اجرا میشه. ولی به هر حال، حضورش می تونه به شفافیت بیشتر موضوع کمک کنه.

مثال کاربردی: اگه ماشینتون تو یه تصادف خسارت دیده و شما می خواید از خسارتش تامین دلیل کنید، اما راننده مقصر فرار کرده و نمی شناسیدش، می تونید بدون ذکر نام طرف مقابل، تامین دلیل کنید. اما اگه موجری بخواد از تغییر شغل مستاجرش تامین دلیل کنه، حتماً باید مشخصات مستاجر رو تو درخواستش بیاره، چون هویت مستاجر معلومه و امکان تعیین طرف وجود داره.

دادگاه صلح چطوری درخواست رو بررسی و قرار رو اجرا می کنه؟

بعد از اینکه درخواست تامین دلیل رو به دادگاه صالح تامین دلیل، یعنی دادگاه صلح محل وقوع ادله، تقدیم کردید، قاضی محترم شروع به بررسی درخواست شما می کنه. این بررسی دو تا جنبه داره:

۱. بررسی شکلی و ماهوی درخواست:

• بررسی شکلی: اول از همه قاضی نگاه می کنه که آیا درخواست شما از نظر ظاهری درسته؟ مثلاً هزینه دادرسی پرداخت شده؟ روی فرم دادخواست مخصوصه؟ مدارک لازم پیوست شده؟ آیا شما واقعاً ذی نفع هستید و صلاحیت درخواست رو دارید؟
• بررسی ماهوی و تشخیص فوریت: بعد از بررسی های شکلی، قاضی میره سراغ اصل مطلب. اینجا باید فوریت موضوع احراز بشه. یعنی قاضی باید تشخیص بده که اگه الان تامین دلیل انجام نشه، اون مدرک یا اوضاع و احوال ممکنه از بین بره یا تغییر کنه. تشخیص فوریت کاملاً به نظر و صلاحدید قاضی بستگی داره. ماده ۱۵۳ قانون آیین دادرسی مدنی هم میگه که تشخیص فوری بودن یا نبودن قضیه منوط به تشخیص دادرس است.

اگه قاضی تشخیص بده که شرایط لازم (چه شکلی و چه فوریت) وجود نداره، قرار رد درخواست رو صادر می کنه. نکته مهم: این قرار رد درخواست هم مثل خود قرار تامین دلیل، قابل اعتراض و تجدیدنظرخواهی نیست. (مستند به ماده ۳۳۲ قانون آیین دادرسی مدنی)

۲. صدور قرار تامین دلیل و اجرای اون:

اگه قاضی با درخواست شما موافقت کنه و فوریت رو هم احراز کنه، قرار تامین دلیل رو صادر می کنه. بعد از این مرحله، نوبت به اجرای قرار میرسه که معمولاً با کمک کارشناس رسمی دادگستری انجام میشه.

• نقش کارشناس رسمی دادگستری: تو اکثر موارد، برای اینکه صورت برداری دقیق و فنی انجام بشه، دادگاه موضوع رو به یه کارشناس رسمی دادگستری در رشته مربوطه ارجاع میده. مثلاً برای خسارت ساختمون به کارشناس عمرانی، برای ماشین به کارشناس تصادفات یا مکانیک، و برای مسائل مالی به کارشناس حسابداری.
• نحوه اجرای قرار:
  • احضار طرف مقابل: همونطور که گفتیم، اگه طرف مقابل مشخص باشه، برای اجرای قرار احضار میشه. (ماده ۱۵۲ ق.آ.د.م). این به اونها فرصت میده که در جریان اجرای قرار باشن و اگه لازم بود، توضیحات یا نظرات خودشون رو ارائه بدن. البته حتی اگه نیان هم، قرار اجرا میشه.
  • حضور کارشناس و تنظیم صورت جلسه: کارشناس به محل میره، معاینه و بررسی های لازم رو انجام میده و یه گزارش دقیق از وضعیت موجود (عکس برداری، اندازه گیری، توضیحات فنی و…) تهیه می کنه. در نهایت، دادگاه صلح صورت جلسه تامین دلیل رو با ذکر نظر کارشناس تنظیم می کنه.
• اقدامات در صورت ممانعت طرف مقابل: حالا اگه طرف مقابل از اجرای قرار تامین دلیل مانع بشه چی؟ مثلاً در رو باز نکنه یا اجازه ورود نده. نگران نباشید! قرار تامین دلیل قهراً قابل اجرا است. این یعنی اگه لازم باشه، با کمک مامورین نیروی انتظامی، قرار اجرا میشه. شما نمی تونید کسی رو مجبور کنید که مدرکی رو ارائه بده یا کاری انجام بده، اما می تونید از محل، شرایط و اوضاع و احوال موجود، با کمک مقامات رسمی، صورت برداری کنید.
• ماهیت کارشناسی در تامین دلیل: حواستون باشه که نظر کارشناس در تامین دلیل فقط برای صورت برداری و ارائه نظریه فنی در مورد وضعیت موجود هست. کارشناس در این مرحله تعیین مسئولیت نمی کنه و نمیگه کی مقصره یا چقدر خسارت وارد شده. اون فقط وضعیت رو گزارش می کنه. تعیین مسئولیت و میزان خسارت به عهده دادگاه رسیدگی کننده به دعوای اصلیه.

با این توضیحات، حالا مسیر درخواست و اجرای تامین دلیل تو دادگاه صالح تامین دلیل براتون روشن تر شده.

چند تا مثال کاربردی از تعیین دادگاه صالح تامین دلیل

حالا که حسابی با مفهوم تامین دلیل و جزئیاتش آشنا شدید، وقتشه که چند تا مثال عملی رو با هم مرور کنیم تا مفهوم دادگاه صلح محل وقوع ادله براتون ملموس تر بشه و بدونید تو موقعیت های مختلف باید کجا برید:

• مثال ۱: تامین دلیل خسارت وارده به ملک یا خودرو

  تصور کنید دیوار منزل شما در رشت بر اثر زلزله آسیب دیده و می خواهید قبل از بازسازی، از میزان خسارات صورت برداری کنید تا بعداً از شرکت بیمه یا مسئولین ذیربط مطالبه خسارت کنید.
  دادگاه صالح تامین دلیل: شما باید به دادگاه صلح شهر رشت مراجعه کنید، چون ملک و خسارت وارده (یعنی ادله) در رشت قرار دارد.

• مثال ۲: تامین دلیل تغییر شغل مستاجر

  شما مالک مغازه ای در مشهد هستید که آن را به شخصی اجاره داده اید. متوجه شده اید که مستاجر بدون اجازه شما و برخلاف قرارداد اجاره، شغل خود را از میوه فروشی به فروش لوازم آرایشی تغییر داده است. برای حفظ این موضوع به عنوان مدرک برای دعوای احتمالی تخلیه یا فسخ اجاره، نیاز به تامین دلیل دارید.
  دادگاه صالح تامین دلیل: باید به دادگاه صلح شهر مشهد مراجعه کنید، زیرا ملک و تغییر شغل در حوزه قضایی مشهد اتفاق افتاده است.

• مثال ۳: تامین دلیل کسری یا نقص در تحویل کالا

  شما در تبریز، سفارشی از کالای خاصی داده اید که از تهران برایتان ارسال شده است. هنگام تحویل در تبریز، متوجه می شوید بخشی از کالاها کسری دارد یا آسیب دیده است. قبل از هر اقدامی می خواهید از وضعیت فعلی کالاها صورت برداری شود.
  دادگاه صالح تامین دلیل: باید به دادگاه صلح شهر تبریز مراجعه کنید، چون کسری یا نقص کالا (ادله شما) در محل تحویل یعنی تبریز مشاهده و موجود است.

• مثال ۴: تامین دلیل محتوای دیجیتال (ایمیل، پیامک، صفحات وب)

  شما در اصفهان زندگی می کنید و پیامک های توهین آمیز یا تهدیدآمیزی از یک فرد ناشناس دریافت کرده اید یا اسکرین شات هایی از صفحات وب یا ایمیل های خاص دارید که در آینده به عنوان مدرک نیاز دارید. از آنجایی که محتوای دیجیتال می تواند حذف یا تغییر کند، می خواهید از آن تامین دلیل کنید.
  دادگاه صالح تامین دلیل: در این موارد که ادله فیزیکی خاصی وجود ندارد، معمولاً دادگاه صلح محل سکونت متقاضی (یعنی شما در اصفهان) یا دادگاه صلح محلی که سرور یا دسترسی به ادله در آن امکان پذیر است، صالح خواهد بود.

• مثال ۵: تامین دلیل قبل از طرح دعوای حقوقی ارث

  بعد از فوت یکی از بستگانتان در یزد، اختلافاتی بر سر اموال و دارایی های متوفی پیش آمده و شما نگرانید برخی اموال جابجا یا پنهان شوند. می خواهید قبل از طرح دعوای تقسیم ارث، از وضعیت فعلی اموال و دارایی ها صورت برداری شود.
  دادگاه صالح تامین دلیل: باید به دادگاه صلح شهر یزد مراجعه کنید، زیرا اموال و دارایی های متوفی (ادله) در آن شهر قرار دارد.

این مثال ها نشون میده که چقدر مهمه دقیقاً بدونید دادگاه صالح تامین دلیل برای موقعیت خاص شما کجاست. یه انتخاب درست می تونه راه رو براتون هموار کنه و یه انتخاب اشتباه، کلی دوندگی و دردسر اضافه براتون بسازه.

تفاوت تامین دلیل با بقیه قرارهای معاینه محل و کارشناسی

شاید براتون این سوال پیش بیاد که تامین دلیل چه فرقی با معاینه محل یا کارشناسی معمولی داره که دادگاه ها تو طول رسیدگی به پرونده ها انجام میدن؟ اینجاست که باید یه خط قرمز پررنگ بین اینها بکشیم تا قضیه حسابی روشن بشه:

به طور کلی، دو مدل معاینه محل و کارشناسی داریم:

1. معاینه محل و کارشناسی در جریان دعوای اصلی: اینها قرارهایی هستند که توسط همون دادگاهی صادر میشن که داره به اصل دعوا (مثلاً دعوای مطالبه خسارت، یا دعوای اثبات مالکیت) رسیدگی می کنه. یعنی وقتی پرونده شما تو دادگاه بازه و داره قاضی بهش رسیدگی می کنه، ممکنه قاضی برای اینکه بهتر به واقعیت پی ببره، دستور بده که از محل بازدید بشه یا از یه کارشناس سوالی پرسیده بشه. هدف از این کار اینه که قاضی اطلاعات بیشتری برای تصمیم گیری و صدور حکم پیدا کنه. این قرارهای توی جریان دادرسی، بخشی از مراحل رسیدگی به دعوای اصلی محسوب میشن.
2. تامین دلیل: تامین دلیل یه چیز کاملاً جداگونه و مستقله. همونطور که قبل تر گفتیم، تامین دلیل یه درخواست غیرترافعیه که شما می تونید قبل از اینکه اصلاً دعوای اصلی رو شروع کنید، یا حتی در طول دعوای اصلی مطرحش کنید. هدف تامین دلیل هم صرفاً حفظ و صورت برداری از اوضاع و احوال یا مدارکی هست که احتمال میدید در آینده از بین برن یا تغییر کنن. تامین دلیل مثل یه عکس فوری از یه صحنه است که برای بعداً به کارتون میاد.

تفاوت اصلی اینجاست: معاینه محل و کارشناسی در جریان دعوا، معمولاً برای تکمیل تحقیقات قاضی و رسیدگی به ماهیت دعوا انجام میشه. اما تامین دلیل، به خودی خود هدفش رسیدگی به ماهیت دعوا نیست، بلکه فقط یه کار پیشگیرانه برای حفظ مدارکه. بعداً همین مدارکی که با تامین دلیل حفظ شدن، می تونن به عنوان مدرک توی اون دعوای اصلی (که ممکنه بعداً شروع بشه یا از قبل شروع شده باشه) استفاده بشن. دادگاه صالح برای تامین دلیل هم که مشخص شد، دادگاه صلح محل وقوع ادله است، در حالی که دادگاه صادر کننده قرار معاینه محل و کارشناسی در جریان دادرسی، همون دادگاه رسیدگی کننده به اصل دعواست.

پس، تامین دلیل رو با اون قرارهای کارشناسی و معاینه محل که برای رسیدگی به ماهیت پرونده صادر میشن، قاطی نکنید. هر کدوم جایگاه و کاربرد خودشون رو دارن.

نتیجه گیری: چرا شناخت دادگاه صالح تامین دلیل، گام اول حفظ حق شماست؟

خب، رسیدیم به آخر داستانمون. تو این مقاله سعی کردیم با هم، از معنی و مفهوم تامین دلیل بگیریم تا اینکه دادگاه صالح تامین دلیل دقیقاً کجاست و چطوری باید درخواستش رو مطرح کنیم، همه چیز رو با زبانی ساده و کاربردی بررسی کنیم. فهمیدیم که تامین دلیل مثل یه بیمه برای مدارک و شواهد شماست؛ یه راهکار حقوقی هوشمندانه برای اینکه اجازه ندید حقتون بخاطر از بین رفتن یا تغییر ادله، پایمال بشه.

اگه یادتون باشه، مهمترین نکته ای که بارها بهش اشاره کردیم، این بود که مرجع صالح و انحصاری برای این کار، دادگاه صلح محل وقوع ادله است. این یعنی باید دقیقاً بدونید اون مدرک یا اتفاقی که می خواید ازش صورت برداری کنید، تو کدوم حوزه قضایی قرار داره و درخواستتون رو به همون دادگاه صلح بفرستید. اشتباه تو این مرحله، یعنی یه شروع غلط که می تونه کلی وقت و انرژی شما رو هدر بده.

حالا دیگه می دونید که:

• تامین دلیل یه درخواست غیرترافعیه، نه دعوا.
• هم قبل از اقامه دعوا و هم در حینش میشه درخواستش کرد.
• قرارش قابل اعتراض نیست، اما نتیجه اش چرا.
• و مهمتر از همه، دادگاه صلح محل وقوع ادله تنها مرجع قانونی برای این کاره.

یادتون نره، تو دنیای پر پیچ و خم حقوقی امروز، دانش و اقدام به موقع، مثل سپری محکم از حق و حقوق شما محافظت می کنه. اگه هر سوالی دارید یا نیاز به راهنمایی بیشتری برای درخواست تامین دلیل دارید، پیشنهاد می کنم حتماً با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت کنید. اونها می تونن تو هر مرحله، بهترین راه رو نشونتون بدن و مطمئن بشن که قدم هاتون محکم و درسته.

با آرزوی موفقیت برای شما در حفظ حقوق خودتان!