عرش در حقوق چیست

عرش در حقوق عبارتیه که خیلی ها وقتی دنبال معنی ارش می گردن، اشتباهی تایپ می کنن. در واقع، اینجا منظور ما ارش هست که یه مفهوم مهم تو قانون جبران خسارت های بدنیه. ارش، یه نوع دیه است که برخلاف دیه مقدر، میزانش تو شرع از قبل مشخص نشده و تعیینش به عهده قاضی و نظر کارشناس پزشکی قانونیه. تو دنیای شلوغ امروز، ممکنه واسه هر کدوم از ما پیش بیاد که ناخواسته یا خدای نکرده عمداً به کسی آسیب بدنی وارد کنیم، یا خودمون قربانی چنین اتفاقی بشیم. تو این جور موقعیت ها، قانون اومده تا حق کسی ضایع نشه و خسارت وارده، هر جوری که شده، جبران بشه.

یکی از مهم ترین راه های جبران خسارت های بدنی تو قانون، همین ارش هست که شاید خیلی ها اسمش رو شنیده باشن اما دقیقاً ندونن چیه و چطوری محاسبه می شه. ارش دقیقاً همون جایی وارد بازی می شه که دیه از پیش تعیین شده ای وجود نداره و قاضی باید با کمک کارشناس ها، یه مبلغ منصفانه رو برای جبران آسیب واردشده مشخص کنه. فهمیدن جزئیات ارش، هم برای کسی که آسیب دیده و هم برای کسی که مسئول جبران خسارته، خیلی مهمه. این مقاله قراره به زبان ساده و خودمونی بهت بگه ارش چیه، با دیه چه فرقی داره، چطور حساب و کتاب می شه و اصلاً چرا انقدر مهمه که حواسمون بهش باشه.

درک مبانی: دیه مقدر چیست؟ (یه گام به عقب برای فهم ارش)

قبل از اینکه بریم سراغ ارش و جزئیاتش، باید یه لحظه وایسیم و ببینیم اصلاً دیه چیه. چون ارش و دیه مثل دو روی یه سکه می مونن و برای فهمیدن یکی، باید اون یکی رو هم بشناسیم. قانون گذار ما تو بخش دیات قانون مجازات اسلامی، کلی قواعد و مقررات برای پرداخت دیه گذاشته. دیه به زبان ساده، یه مبلغ مشخص از پول یا هر مال دیگه ای هست که شرع و قانون برای یه سری جنایات، یعنی آسیب های بدنی یا جانی، از قبل تعیین کرده.

دیه مقدر یعنی چی اصلا؟

شاید کلمه مقدر براتون یه کم غریبه باشه. دیه مقدر یعنی دیه ای که مقدار و اندازه اش تو شرع مقدس و بعدش تو قانون، از قبل مشخص شده و ما نیازی به تعیین میزانش نداریم. مثلاً تو ماده 448 قانون مجازات اسلامی اومده که دیه مقدر، مالیه که تو شرع مقدس برای جنایات غیرعمدی روی نفس (جون آدم)، عضو (مثلاً دست یا پا) یا منفعت (مثلاً بینایی یا شنوایی)، یا حتی جنایات عمدی که به هر دلیلی قصاص ندارن، تعیین شده.

فکر کن یه نفر تصادف می کنه و دستش قطع می شه. شرع و قانون برای قطع شدن دست از مچ، یه دیه مشخصی رو تعیین کرده (مثلاً نصف دیه کامل یک انسان). این مبلغ هر سال توسط رئیس قوه قضائیه اعلام می شه و برای همه تو کشور یکسانه. پس اینجا دیگه قاضی نیاز نداره بشینه حساب و کتاب کنه که چقدر باید پرداخت بشه. مبلغ مشخصه و باید پرداخت بشه. این میشه دیه مقدر. حالا اینو داشته باشین تا بریم سراغ ارش که داستانش یه کم فرق داره.

ارش در حقوق چیست؟ همون دیه غیرمقدر خودمونه!

خب حالا که فهمیدیم دیه مقدر یعنی چی، بریم سراغ ارش. اصلاً ارش همون دیه است، اما با یه تفاوت بزرگ: مقدارش مشخص نیست! ماده 449 قانون مجازات اسلامی، تعریف شفافی از ارش بهمون می ده: «ارش، دیه غیرمقدر است که میزان آن در شرع تعیین نشده است و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت و تاثیر آن بر سلامت مجنی علیه و میزان خسارت وارده با در نظر گرفتن دیه مقدر و با جلب نظر کارشناس میزان آن را تعیین می کند. مقررات دیه مقدر در مورد ارش نیز جریان دارد مگر اینکه در این قانون ترتیب دیگری مقرر شود.»

تعریف جامع و خودمونی ارش

به زبان ساده تر، فرض کن یه آسیب بدنی وارد شده، اما نه تو قرآن، نه تو سنت و نه تو قانون، برای اون آسیب خاص مبلغ دیه مشخصی تعیین نشده. اینجا چی میشه؟ آیا طرف آسیب دیده باید بیخیال جبران خسارت بشه؟ مسلماً نه! دقیقاً همین جاست که نهاد ارش وارد عمل می شه. ارش یه جورایی همون مجازات مالیه که مجرم باید به قربانی جرم بده، اما مبلغش از قبل معلوم نیست و دادگاه باید با دقت و با کمک یه متخصص (مثل پزشک قانونی) تعیینش کنه.

ماهیت حقوقی ارش هم مثل دیه، یه جور جبران خسارته و همزمان می تونه جنبه مجازاتی هم داشته باشه. یعنی کسی که به دیگری آسیب زده، باید خسارت رو جبران کنه. جنایاتی که منجر به ارش میشن، معمولاً اونایی هستن که حکم قصاص براشون وجود نداره یا امکانش نیست.

ارش چطور شناخته می شه؟ شرایط مطالبه اش چیه؟

خب، حالا چه موقع می تونیم ارش رو مطالبه کنیم؟ ماده 559 قانون مجازات اسلامی خیلی روشن این شرایط رو توضیح داده: «هرگاه در اثر جنایت صدمه ای بر عضو یا منافع وارد آید چنانچه برای آن جنایت در شرع دیه مقدر یا نسبت معینی از آن به شرح مندرج در این قانون مقرر شده باشد مقدار مقرر و چنانچه شرعاً مقدار خاصی برای آن تعیین نشده ارش آن قابل مطالبه است.»

این یعنی اگه یه صدمه ای به بدن یا توانایی های ما (مثلاً شنیدن، دیدن، یا راه رفتن) وارد بشه و قانون برای اون صدمه خاص، دیه مقدری تعیین نکرده باشه، اونوقت می تونیم سراغ ارش بریم. مهم اینه که واقعاً صدمه ای وارد شده باشه و این صدمه، قابل جبران با دیه مقدر نباشه.

چندتا مثال کاربردی برای اینکه بهتر بفهمی ارش چیه

بیاین چند تا مثال بزنیم تا قضیه براتون جا بیفته:

• فکر کن تو یه نزاع، تاندون دست یا پای کسی آسیب می بینه. قطع دست دیه داره، اما آسیب به تاندون که باعث کاهش کارایی می شه ولی قطع کامل نیست، ممکنه دیه مشخصی نداشته باشه. اینجا پای ارش میاد وسط.
• یا مثلاً، اگه کسی تو تصادف دچار محدودیت حرکتی بشه؛ یعنی دست یا پاش کاملاً قطع نشده، ولی دیگه مثل قبل کار نمی کنه و تواناییش کم شده. برای این کاهش عملکرد هم دیه مقدر نداریم و باید ارش تعیین بشه.
• گاهی وقتا آسیب های داخلی مثل آسیب به طحال یا کلیه که باعث از کار افتادگی نسبی یا کامل اون عضو می شه، دیه مقدر ندارن. اینجا هم ارش راه چاره است.

همونطور که می بینید، ارش برای اون آسیب هایی هست که خاص و جزئی ان و یه فهرست از پیش تعیین شده برای دیه شون نداریم. اینجا دیگه قاضی و کارشناس پزشکی قانونی هستن که باید وارد عمل بشن و با دقت و عدالت، یه مبلغ مناسب رو تعیین کنن.

فرق ارش و دیه چیه؟ مقایسه ای که باید بدونی!

تا اینجا فهمیدیم ارش و دیه هردو برای جبران خسارت های بدنی ان. اما همونطور که گفتیم، تفاوت های مهمی هم با هم دارن که دونستنشون خیلی به دردمون می خوره. بیاین با هم این تفاوت های کلیدی رو مرور کنیم:

تفاوت اصلی: تعیین مبلغ

دیه: اینجا همه چیز مشخصه. مبلغ دیه از قبل تو شرع تعیین شده و هر سال هم رئیس قوه قضائیه، مبلغ دیه کامل رو اعلام می کنه. مثلاً دیه قطع دست، دیه شکستگی استخوان و از این دست موارد، مبلغ ثابت و مشخصی دارن.

ارش: برعکس دیه، برای ارش هیچ مبلغ از پیش تعیین شده ای وجود نداره. اینجاست که نقش قاضی و کارشناس (پزشکی قانونی) پررنگ می شه. دادگاه با در نظر گرفتن نوع آسیب، شدت اون، تأثیری که روی فرد آسیب دیده گذاشته و با کمک نظر کارشناس، مبلغ ارش رو تعیین می کنه. پس فرمول ثابتی برای محاسبه ارش نداریم.

تساوی زن و مرد در ارش، نصف شدن دیه در بعضی موارد

این یکی از مهم ترین تفاوت هاست و برای خیلی ها سواله.

• دیه: تو بعضی موارد، دیه زن نصف دیه مرد محاسبه می شه. مثلاً دیه فوت یک زن، نصف دیه فوت یک مرد هست (تا سقف ثلث دیه کامل مرد).
• ارش: اینجا قانون یه جور دیگه عمل می کنه! تو موارد ارش، فرقی بین زن و مرد نیست و میزان ارش برای هر دو یکسانه. ماده 562 قانون مجازات اسلامی هم همینو می گه: «در موارد ارش فرقی میان زن و مرد نیست لکن میزان ارش جنایت وارده بر اعضاء و منافع زن نباید بیش از دیه اعضاء و منافع او باشد، اگرچه مساوی با ارش همان جنایت در مرد باشد». البته یه تبصره مهم داره که میگه مبلغ ارش برای زن، نباید بیشتر از دیه مقدر همون عضو یا منفعت برای زن باشه، حتی اگه با ارش همون جنایت برای مرد برابر باشه. این یعنی یه سقفی برای ارش زن در نظر گرفته شده.

ارش از دیه بیشتر نمی شه که!

یه نکته دیگه که باید حواسمون بهش باشه، اینه که معمولاً مبلغ ارش نباید از دیه مقدر همون عضو یا منفعت بیشتر بشه. اینو تو ماده 548 قانون مجازات اسلامی هم می تونیم ببینیم: «در اعضاء و منافع، مقدار ارش یک جنایت، بیش از دیه مقدر برای آن عضو یا منفعت نیست و چنانچه به سبب آن جنایت، منفعت یا عضو دیگری از بین رود یا عیبی در آنها ایجاد شود، برای هر آسیب دیه جداگانه ای تعیین می گردد.» این ماده یه جورایی یه سقف برای ارش تعیین می کنه تا عدالت رعایت بشه.

مهلت پرداخت: اینجا ارش یه فرق اساسی داره!

وقتی صحبت از دیه می شه، قانون مهلت های مشخصی برای پرداختش تعیین کرده: مثلاً برای جنایات عمدی یک سال، شبه عمد دو سال و خطای محض سه سال مهلت هست.

اما برای ارش، قانون سکوت کرده! یعنی مهلت معینی برای پرداخت ارش وجود نداره. این رو نظریه مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه هم تأیید کرده. پس اگه محکوم به پرداخت ارش شدید، دیگه خبری از اون مهلت های یک، دو یا سه ساله نیست و باید زودتر برای پرداختش اقدام کنید. البته این به این معنی نیست که می تونید هر وقت دلتون خواست پرداخت کنید؛ بعد از قطعی شدن حکم، باید پرداخت انجام بشه.

مهمترین نکته اینه که برای محاسبه ارش، فرمول ثابت و جدول از پیش تعیین شده ای مثل دیه وجود نداره و هر پرونده ای شرایط خاص خودش رو داره.

چطوری ارش رو حساب می کنن؟ فرمول خاصی وجود نداره!

همونطور که قبلاً هم گفتیم، برعکس دیه که مبلغش از پیش تعیین شده و یه جورایی جدول و فرمول مشخصی داره، برای ارش داستان فرق می کنه. چیزی به اسم جدول ارش پزشکی قانونی که توش برای همه آسیب ها یه مبلغ ثابت نوشته باشه، نداریم. اینجا همه چیز به نظر کارشناس و تشخیص قاضی برمی گرده.

پزشکی قانونی و قاضی: نقش اصلی در تعیین ارش

وقتی کسی آسیب می بینه و صدمه اش مشمول ارش می شه، اولین کاری که باید بکنه، اینه که شکایت کیفری مطرح کنه. بعد از اون، دادگاه پرونده رو ارجاع می ده به پزشکی قانونی. پزشک قانونی به عنوان یه کارشناس رسمی، فرد آسیب دیده رو معاینه می کنه و نظریه کارشناسی خودش رو می ده. تو این نظریه، نوع و میزان آسیب، تأثیری که روی سلامت فرد گذاشته، و درصد نقص عضو یا کاهش عملکرد رو مشخص می کنه.

بعد از اینکه نظریه پزشکی قانونی به دادگاه برگشت، قاضی با در نظر گرفتن این نظریه، نوع و کیفیت جنایت (مثلاً اینکه عمدی بوده یا غیرعمدی، شدت ضربه چقدر بوده)، میزان خسارت وارد شده، و در مواردی دیه مقدر برای عضو مشابه (به عنوان یه معیار مقایسه ای)، مبلغ ارش رو تعیین می کنه. ماده 449 قانون مجازات اسلامی دقیقاً به همین عوامل اشاره کرده. پس قاضی اینجا نقش کلیدی داره و با بررسی همه جوانب، یه حکم عادلانه می ده.

چی کار می شه کرد تا ارش تعیین بشه؟ (مراحل کلی)

1. طرح شکایت کیفری: اول از همه باید شکایت رو تو دادسرا مطرح کرد.
2. ارجاع به پزشکی قانونی: دادسرا یا دادگاه شما رو به پزشکی قانونی معرفی می کنه تا معاینه بشید و نظریه کارشناسی صادر بشه.
3. صدور حکم: بعد از اینکه نظریه پزشکی قانونی آماده شد، دادگاه اون رو بررسی می کنه و با توجه به بقیه شواهد و قوانین، حکم به پرداخت ارش می ده.

اگه گفتن ارش یک درصد دیه کامل: یعنی چقدر؟

گاهی وقتا تو نظریه پزشکی قانونی یا حتی حکم دادگاه می بینیم که نوشته شده میزان ارش یک درصد دیه کامل انسان تعیین می گردد. اینجا ممکنه این سوال پیش بیاد که خب، یعنی چقدر پول؟

خیلی ساده است! باید نرخ دیه کامل انسان تو همون سالی که حکم صادر شده رو پیدا کنیم و یک درصدش رو حساب کنیم. مثلاً اگه تو سال 1403 دیه کامل انسان تو ماه های غیرحرام، 1 میلیارد و 200 میلیون تومان باشه:

محاسبه ارش 1 درصد دیه کامل: 1,200,000,000 تومان * 1% = 12,000,000 تومان

پس اگه ارش یک درصد دیه کامل باشه، یعنی باید 12 میلیون تومان پرداخت بشه. این روش یکی از رایج ترین مدل ها برای تعیین ارش تو پرونده های آسیب های بدنی هست.

ارش تو چه مواردی کاربرد داره؟ چندتا نمونه پرکاربرد

همونطور که گفتیم، ارش برای آسیب هایی هست که دیه مقدر ندارن. حالا بریم ببینیم تو چه موقعیت های خاص و پرکاربردی ممکنه پای ارش به پرونده های حقوقی باز بشه:

ارش نقص عضو و فلج نسبی: وقتی عضو کامل از بین نرفته

اینجا دقیقاً فرق بین قطع عضو کامل و نقص عملکرد رو می فهمیم. اگه یه عضو کاملاً قطع بشه، دیه مقدر داره. اما اگه فلج کامل نشه و فقط یه قسمتی از تواناییش رو از دست بده (فلج نسبی) یا به طور کلی عضوی دچار نقص بشه که دیه مشخصی نداره، اونوقت ارش میاد وسط.

• مثلاً ماده 564 قانون مجازات اسلامی می گه: فلج کردن عضو دارای دیه معین، دو سوم دیه اون عضو رو داره و از بین بردن عضو فلج هم یک سوم دیه همون عضو رو. اما اگه فلج نسبی باشه و درصدی از کارایی عضو از بین بره، اینجا دیگه ارش تعیین می شه.
• فکر کن یه نفر تو تصادف دستش دچار آسیب عصبی می شه و دیگه مثل قبل نمی تونه چیزها رو بگیره یا حرکت بده. اینجا فلج کامل نیست، اما یه نقص جدی تو عملکرد دستش ایجاد شده که می تونه منجر به تعیین ارش بشه.

از بین رفتن قسمتی از یه منفعت یا عضو: مثل حس بویایی یا شنوایی

گاهی اوقات آسیب به خود عضو نیست، بلکه به یکی از منافع اون عضو وارد می شه. منافع یعنی توانایی هایی که اون عضو داره، مثل دیدن، شنیدن، چشیدن، بوییدن یا راه رفتن.

• ماده 565 قانون مجازات اسلامی میگه: اگه قسمتی از یه عضو یا منفعت که دیه مقدر داره، از بین بره، به همون نسبت دیه تعلق می گیره. مثلاً اگه نصف شنوایی کسی از بین بره، نصف دیه شنوایی بهش تعلق می گیره. اما اگه این نسبت از بین رفتن، قابل تشخیص نباشه یا برای اون منفعت خاص اصلاً دیه مقدر نداشته باشیم، چی؟ بله، درست حدس زدین: ارش!
• مثال: اگه کسی تو یه حادثه، حس بویاییش رو از دست بده. برای از بین رفتن کامل حس بویایی دیه مشخصی هست، اما اگه فقط قسمتی از بویاییش از بین بره و نشه دقیقاً گفت چند درصد، اونوقت قاضی با کمک پزشکی قانونی ارش تعیین می کنه.

ارش در تصادفات رانندگی: آسیب های پنهان

تصادفات رانندگی از اون مواردی هستن که خیلی وقت ها پای ارش رو به پرونده ها باز می کنن. تو تصادفات، ممکنه آسیب های متعددی به بدن وارد بشه که بعضی هاشون دیه مقدر دارن و بعضی هاشون ندارن.

• فرض کن یه نفر تو تصادف، دنده هاش می شکنه (که دیه مشخص داره) و همزمان ریه اش هم آسیب می بینه و بخشی از کاراییش رو از دست می ده (که دیه مقدر نداره). اینجا دادگاه همزمان هم دیه برای شکستگی دنده و هم ارش برای آسیب ریه رو تعیین می کنه.
• یا مثلاً، آسیب به بافت های نرم، کشیدگی رباط ها و تاندون ها، کوفتگی های شدید که منجر به کاهش عملکرد طولانی مدت می شن، همگی می تونن مشمول ارش بشن.

همین نشون می ده که تو پرونده های تصادفات، فقط نباید دنبال دیه های مشخص باشیم، بلکه باید به آسیب های پنهان تر و غیرمقدر هم توجه کنیم که ممکنه نیاز به تعیین ارش داشته باشن.

مهلت و نحوه پرداخت ارش و دردسرهای نپرداختن اون!

خب تا اینجا فهمیدیم ارش چیه، با دیه چه فرقی داره و چطوری حساب و کتاب می شه. حالا می رسیم به یه مرحله مهم دیگه: پرداخت ارش. این بخش هم مثل بقیه، ریزه کاری های خودش رو داره که دونستنشون واجبه.

مهلت پرداخت: عجله ای نیست، اما بی خیالی هم نه!

همونطور که قبلاً اشاره کردیم، برای پرداخت دیه مهلت های قانونی مشخصی وجود داره (یک، دو یا سه سال بسته به نوع جنایت). اما برای ارش، قانون هیچ مهلت مشخصی رو تعیین نکرده. این یعنی چی؟ یعنی بعد از اینکه حکم دادگاه قطعی شد و مشخص شد که چقدر ارش باید پرداخت بشه، دیگه خبری از اون مهلت های طولانی برای پرداخت نیست. محکوم علیه (کسی که باید ارش رو بده) باید فوراً برای پرداخت اقدام کنه.

البته این به این معنی نیست که اگه یه روز دیرتر پرداخت کرد، اتفاق خاصی می افته؛ بلکه منظور اینه که مثل دیه، یه مهلت معین و قانونی از پیش تعیین شده ای وجود نداره که بشه بهش استناد کرد. پس بهتره که محکوم علیه، هرچه سریع تر بعد از قطعی شدن حکم، برای پرداخت ارش اقدام کنه تا با مشکلات بعدی روبرو نشه.

چطور باید ارش رو پرداخت کرد؟

بعد از اینکه حکم دادگاه مبنی بر تعیین و پرداخت ارش قطعی شد، محکوم علیه موظفه که مبلغ رو پرداخت کنه. این پرداخت معمولاً از طریق واریز به حساب دادگستری یا به طور مستقیم به حساب مجنی علیه (فرد آسیب دیده) با نظارت مراجع قضایی انجام می شه. اگه محکوم علیه داوطلبانه پرداخت کنه که چه بهتر، اما اگه از پرداخت طفره بره، داستان یه جور دیگه می شه.

اگه ارش رو ندادی چی میشه؟

اگه محکوم علیه (کسی که به پرداخت ارش محکوم شده) از پرداخت ارش خودداری کنه، مجنی علیه می تونه با استناد به ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، اقدام قانونی رو شروع کنه. این ماده می گه: «اگر استیفای محکوم به از طرق مذکور در این قانون ممکن نگردد محکوم علیه به تقاضای محکوم له تا زمان اجرای حکم یا پذیرفته شدن ادعای اعسار او یا جلب رضایت محکوم له حبس می شود.»

این یعنی چی؟ یعنی اگه محکوم علیه اموالی برای توقیف نداشته باشه یا به هر دلیلی از پرداخت سر باز بزنه، ممکنه با حکم حبس روبرو بشه. البته، یه راه چاره هم وجود داره: «اعسار». محکوم علیه می تونه دادخواست اعسار بده، یعنی ثابت کنه که توانایی مالی برای پرداخت ارش رو نداره. اگه اعسارش پذیرفته بشه، ممکنه دادگاه مهلتی برای پرداخت بهش بده یا اقساطی کنه. اما برای این کار باید مدارک و دلایل محکمی ارائه بده و فهرست اموالش رو هم کامل اعلام کنه.

فرقی نمی کنه ارش باشه یا دیه، هر دو برای جبران خسارت های بدنی هستن و اگه کسی محکوم بشه و پرداخت نکنه، قانون راهکارهایی برای گرفتن حق زیان دیده داره.

نتیجه گیری: ارش رو دست کم نگیر!

تو این مقاله حسابی درباره ارش در حقوق گپ زدیم و متوجه شدیم که ارش همون دیه ای هست که مقدارش از قبل تو شرع یا قانون مشخص نشده. دیدیم که تو پرونده های مربوط به آسیب های بدنی، چقدر این مفهوم می تونه مهم باشه، مخصوصاً وقتی پای آسیب هایی وسط میاد که دیه مقدر براشون تعیین نشده.

فهمیدیم که ارش با دیه تفاوت های کلیدی داره، مثل اینکه مبلغش رو قاضی با کمک کارشناس پزشکی قانونی تعیین می کنه و برخلاف دیه، مهلت پرداخت مشخصی هم نداره. همچنین یاد گرفتیم که مبلغ ارش معمولاً از دیه مقدر همون عضو یا منفعت بیشتر نمی شه و تو محاسبه اش برای زن و مرد، معمولاً یکسان عمل می شه (البته با یه سقف مشخص برای خانم ها).

نکته مهم اینه که تو آسیب های مثل نقص عضو، فلج نسبی، از بین رفتن قسمتی از یه منفعت یا عضو، و حتی خیلی از آسیب های ناشی از تصادفات رانندگی، ممکنه پای ارش به پرونده باز بشه.

خلاصه، پرونده های مربوط به آسیب های بدنی و تعیین ارش، پیچیدگی های خاص خودشون رو دارن. برای اینکه حق کسی ضایع نشه و همه چیز طبق قانون پیش بره، بهتره همیشه با وکلای متخصص این حوزه مشورت کرد. اونا می تونن بهترین راهنمایی ها رو بهت بدن تا تو مسیر حقوقی درست قدم برداری و به حقت برسی. پس ارش رو دست کم نگیر و تو این جور موارد، حتماً از راهنمایی متخصص ها استفاده کن.

خلاصه اینکه ارش، اون دیه ای هست که مقدارش تو قانون مشخص نیست و باید با نظر قاضی و کارشناس پزشکی قانونی تعیین بشه؛ پس تو پرونده های مربوط به آسیب های بدنی، حتماً حواست بهش باشه.