تغییر اپیدمیولوژیک بیماری ها و افزایش هزینه های سلامت/ نا عدالتی در توزیع بودجه های بهداشت و پژوهش

به گزارش اوبیکو یاسر مختاری؛ سهم سرانه سلامت از درآمد ناخالص ملی و از سوی دیگر میزان بودجه سلامت از بودجه سالیانه کشور ها تا حدود بسیار زیادی از جمله شاخص هایی هستند که میزان رفاه را نشان می دهند. سهم سلامت از GDP یا همان درآمد ناخالص ملی با توجه به تورم موجود و افزایش هزینه های سلامت از یک سو و تغییر الگوی اپیدمیولوژیک بیماری ها در ایران مدتی است که به دغدغه کارشناسان اقتصاد سلامت و سیاست گذاران این حوزه تبدیل شده است. این مسأله در حالی مطرح می شود که به گفته مقامات وزارت بهداشت میزان بدهی های انباشته این وزارت خانه به بیش ۱۰۷ هزار میلیارد تومان می رسد که حدود ۳۵ هزار میلیارد تومان آن مربوط به دارو و تجهیزات پزشکی است.

این میزان بدهی در حالی مطرح می شود که افزایش بودجه سال ۱۴۰۳ نسبت به سال قبل آن کمتر بود و این نگرانی وجود دارد که بودجه ۱۴۰۴ نیز در قیاس با بودجه ۱۴۰۳ بازهم کاهشی باشد که این موضوع می تواند اثرات منفی بسیار گسترده ای بر روی سلامت در تمامی بخش ها بگذارد.

سهم سلامت از بودجه

حمید سوری اپیدمیولوژیست و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت و گو با اوبیکو با اشاره به بودجه کاهشی سال ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۲ اظهار کرد: در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ حدود ۴۹ درصد افزایش بودجه داشتیم و اما در سال ۱۴۰۳ این افزایش به ۲۴ درصد رسید که بسیار کمتر از نرخ تورم در کشور بود. همچنین سهمی که حوزه سلامت از بودجه کشور به خود اختصاص می دهد روند کاهش داشته است به گونه ای که در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۴ درصد از بودجه کل کشور صرف حوزه سلامت شده است و این عدد قابل قبول نیست.

سوری با بیان اینکه سهم سلامت از درآمدناخالص ملی در ایران حدود ۵ درصد است گفت: در ژاپن که درآمد ناخالص ملی آنها بالا است سهم سلامت ۱۲ درصد از درآمد ناخالص ملی و در آمریکا ۱۸ درصد از ناخالص ملی را به خود اختصاص می دهد. درآمد ناخالص ملی ایران در سال ۱۳۹۵ حدود ۶۰۰ میلیارد دلار بود و در آن زمان ایران جزو کشور های با درآمد متوسط رو به بالا بود متأسفانه طی این سال ها درآمد ناخالص ملی ما کاهش داشته و اکنون جزو کشور های با درآمد متوسط رو به پایین قرار دارد که این بدین معنا است که علاوه بر سهم کمی که از درآمد سالانه به حوزه سلامت اختصاص داده می شود کم است بلکه رقمی که به هر فرد ایرانی اختصاص داده می شود هم بسیار پایین است.

وی افزود: در این سال ها به ویژه از میانه دهه ۹۰ با کاهش درآمد ناخالص داخلی افزایش تورم افزایش هزینه های سلامت و افزایش قیمت ارز روبه رو بوده ایم. عمده بخش های حوزه سلامت به ویژه دارو و تجهیزات پزشکی علی رغم وجود تولیدکنندگان متعدد داخلی ارزبری دارند. وقتی ارزبری وجود داشته باشد نمی توان وضعیت سلامت را بهتر از گذشته متصور شد.

تغییر الگوی بیماری ها و مرگ های زودرس

این استاد دانشگاه با بیان اینکه بودجه ای که وارد وزارت بهداشت می شود نیز کم است گفت:با توجه به افزایش جمعیت و نیاز دریافت خدمات بیشتر تغییر الگوی اپیدمیولوژیک بیماری ها از واگیر به غیر واگیر که خود هزینه بر است رقم پایینی وارد وارد وزارت بهداشت به عنوان تولیت سلامت می شود. از سوی دیگر تحول اپیدمیولوژیک بیماری های واگیر به سمت غیر واگیر یعنی اینکه سوی گران تر شدن خدمات یعنی پیشگیری و درمان می رویم که تأثیر کوتاه مدت آن کاهش سلامت عمومی مردم است.

وی ادامه داد: متأسفانه در الگوی مرگ های کشور نیز شاهد تغییراتی هستیم به نحوی که نزدیک ۵۰ درصد مرگ هایی که در کشور صورت می گیرد مرگ های زودرس هستند و افراد در سنینی بسیار پایین تر از سن امید به زندگی فوت می کنند و این باعث می شود که مشکلات متعددتری داشته باشیم.

بی عدالتی در توزیع بودجه بهداشت و پژوهش

سوری با بیان اینکه بودجه ای که وارد وزارت بهداشت شده و هزینه می شود دچار یکنوع بی عدالتی و بلاتکلیفی است گفت: معمولا یک پنجم این بودجه صرف پیشگیری و بهداشت می شود و این رقم در مورد پژوهش بسیار پایین تر است و اگر بخواهیم تصمیم گیری مبتنی بر شواهد که شعار رئیس جمهور است داشته باشیم طبیعتا این سهم پژوهش به هیچ عنوان قابل قبول نیست. سهم پژوهش در کشور حدود ۰.۷ درآمد ناخالص ملی است در صورتی که در بسیاری از کشور های جهان مانند کره یا ترکیه این رقم بالای ۲ درصد است. از سوی دیگر در داخل همین بودجه ها وضعیت اضطرار تعریف نشده و وقتی شرایطی به وجود می آید که ضرورت ها ایجاب می کند بودجه ها به آن سمت بروند معمولا نخستین قربانی آن حوزه های بهداشت و پژوهش هستند و اینها می توانند اثرات جدی داشته باشند. همچنین حدود یک سوم بودجه هایی که برای پژوهش در حوزه های سلامت اختصاص داده می شود به دست محققان می رسد و عمده آنها در دست کسانی است که صاحب نفوذ بوده و یا ارتباطاتی داشته اند؛ لذا اگر بخواهیم توزیع بودجه های پژوهشی را بر اساس اولویت های سلامت بسنجیم اینها متأسفانه کمترین سهم بودجه را دارند که باعث تأسف است.

وی یادآور شد: تغییر الگوی اپیدمیولوژیک بیماری ها نیز موجب افزایش هزینه های سلامت می شود گرایش مردم به منابع غذایی ارزان قیمت تر مانند مصرف چربی های مضرتر شیرینی و … بیشتر می شود و این تغییر الگوی زندگی موجب افزایش بیماری های غیر واگیر می شود. مثلا دیابت الان روند افزایشی دارد و نمی توان صرفا با توصیه از آن پیشگیری کرد باید بستر های اجتماعی آن هم فراهم شود که تنها بخشی از آن مانند ورزش و تغییر سبک زندگی در دست مردم است و بخش بزرگ آن در دست دولت است. سلامت سال به سال گران تر می شود در همه دنیا هم همین گونه است در کشور ما کنترل بیماری های غیر واگیر بسیار هزینه بر تر است سهم سلامت از درآمد ناخالص کم است و همزمان افزایش جمعیت سالمندی را داریم که به هر میزان این جمعیت افزایش پیدا کرده و جمعیت پیرتر شود بازهم الگوی بیماری ها تغییر کرده و بودجه های بیشتری را طلب می کنند و متأسفانه توزیع بودجه ها بر الگو های بین المللی سازگار نیست و باید گفت که هزینه از جیب مردم نیز افزایش پیدا کرده است